صلح خبر، گروه بین‌الملل: اخیراً شورای امنیت سازمان ملل پیشنهاد روسیه و چین برای تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ و حفظ دیپلماسی در پرونده هسته‌ای ایران را رد کرد. این قطعنامه که هدف آن حفظ کانال‌های دیپلماتیک و جلوگیری از تنش بود، مورد حمایت روسیه، چین، پاکستان و الجزایر قرار گرفت، در حالی که کشورهای اروپایی و آمریکا آن را رد کردند..
ایران به‌طور مداوم تمام مسیرهای دیپلماتیک منطقی و سازنده، از جمله توافق قاهره و مذاکرات مستقیم با کشورهای اروپایی، حتی در شرایط تنش‌های منطقه‌ای، را دنبال کرده است. با این حال، کشورهای اروپایی هم‌راستا با واشنگتن همچنان خواستار اقداماتی فراتر از تعهدات ایران بوده‌اند.
یکی از بحث‌برانگیزترین اقدامات، مکانیزم موسوم به «اسنپ‌بک» است که هدف آن بازگرداندن تحریم‌های لغوشده سازمان ملل علیه ایران است. تهران بارها تأکید کرده است که فعال‌سازی اسنپ‌بک غیرقانونی و فاقد مشروعیت است، زیرا محدودیت‌هایی را احیا می کند که پیش‌تر بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ لغو شده بودند.
مقامات ایرانی بارها درخواست‌های غرب برای توقف غنی‌سازی اورانیوم را رد کردند و تأکید کردند که برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز باقی می‌ماند. با فراخواندن سفیران خود از آلمان، فرانسه و انگلیس برای مشورت، تهران آغاز مرحله‌ای جدید در دیپلماسی خود را نشان داد؛ مرحله‌ای که در آن اصول دیپلماتیک را حفظ کرده و در عین حال حق خود برای پاسخ به فشارهای غیرمشروع را اثبات می‌کند.
این رویداد پیچیدگی ماهیت دیپلماسی بین‌المللی را برجسته می‌کند، شرایطی که درخواست‌های غیرمنطقی و اقدامات یک‌جانبه چالش‌های جدید ایجاد می‌کنند، اما تهران همچنان توانایی مدیریت این فشارها به‌طور محتاطانه و حفظ امکان مذاکره را دارد.
برای ارائه دیدگاهی دقیق‌تر، صلح خبر با «مارک فینو»، مشاور ارشد مرکز سیاست امنیتی ژنو و سخنگوی سابق وزارت امور خارجه فرانسه گفتگویی انجام داد.
فینو بر پیچیدگی‌های حقوقی و سیاسی پیرامون مکانیزم اسنپ‌بک تأکید کرد. وی اشاره کرد که این مکانیزم، که ابتدا در جریان مذاکرات برجام پیشنهاد شد، هدف آن فراهم کردن وسیله‌ای معتبر برای همه طرف‌ها به منظور تضمین پایبندی بود. او گفت: «این مکانیزم، که توسط روسیه در مذاکرات برجام پیشنهاد شد، برای اطمینان‌بخشی به شک‌گرایان، به‌ویژه در کنگره آمریکا، طراحی شده بود تا نشان دهد طرفین توافق، ابزار فشار محکمی برای تضمین پایبندی ایران دارند. این فرآیند می‌توانست توسط هر عضوی از توافقنامه آغاز شود و وتوی هیچ عضو دائمی شورای امنیت را شامل نمی‌شد. بنابراین از نظر حقوقی، این اتفاقی است که به ابتکار سه کشور اروپایی که در سال ۲۰۰۳ کل مذاکرات منتهی به برجام را آغاز کرده بودند، رخ داد.
مارک فینو درباره تضاد آشکار میان خروج آمریکا از برجام در ۲۰۱۸ و نقش فعلی آن در ترویج مکانیزم اسنپ‌بک گفت که بحران جاری ناشی از تصمیم دولت ترامپ برای ترک توافق بوده و زمانی که آمریکا در ۲۰۲۰ تلاش کرد مکانیزم اسنپ‌بک را فعال کند، دیگر اعضای شورای امنیت مخالفت کردند، زیرا آمریکا دیگر عضوی از توافق نبود.
او دراین‌باره افزود: «شکی نیست که بحران کنونی با خروج آمریکا در ۲۰۱۸ تحت دولت اول ترامپ آغاز شد. به همین دلیل، وقتی آمریکا در ۲۰۲۰ تلاش کرد مکانیزم اسنپ‌بک را فعال کند، سایر اعضای شورای امنیت مخالفت کردند زیرا آمریکا دیگر عضوی از برجام نبود. اکنون دولت ترامپ از ابتکار E۳ حمایت کرده و در شورای امنیت علیه تمدید معافیت تحریم‌ها با آن‌ها رای داده است.»
فینو در ادامه به اقدامات اعلام‌شده تهران در کاهش تدریجی تعهدات خود پس از خروج واشنگتن از برجام و ناکامی طرف‌های اروپایی در جبران خسارت ایران اشاره داشت.
وی در پاسخ به پرسش درباره پیام منفی این وضعیت برای جامعه بین‌المللی درباره اعتبار توافق‌های چندجانبه گفت: «در واقع، خروج آمریکا پیام بسیار منفی ارسال کرد و بار دیگر تنش میان سیاست قدرت‌های بزرگ و چندجانبه‌گرایی به‌عنوان راه‌حلی برای چالش‌های جهانی را نشان داد. مشکل این است که ایران نیز برخی از تعهدات خود (توافق جامع پادمان‌های آژانس و برجام) را در واکنش به خروج آمریکا و بازتحمیل تحریم‌ها نادیده گرفت و این شک را ایجاد کرد که برنامه هسته‌ای آن تنها صلح‌آمیز نیست.»
رأی‌دهی کشورهای کوچک‌تر در جلسه شورای امنیت نیز همگرایی سیاسی و هم قضاوت مستقل را نشان می‌دهد. فینو در این باره گفت: «به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی (دانمارک، یونان، اسلوونی) تا حدودی با قدرت‌های غربی همسو هستند، اما در مورد کشورهای جنوب جهانی (پاناما، سیرالئون، سومالی)، به نظر نمی‌رسد تصمیم آن‌ها تحت فشار اتخاذ شده باشد.»
در خصوص توازن قدرت در شورای امنیت، وی تأکید کرد که اختلافات دیرینه بین اعضای دائم غربی و روسیه و چین سال‌ها شورای امنیت را فلج کرده و مانع از انجام وظایف آن و رسیدگی به درگیری‌ها شده است. او گفت: «تا زمانی که همه اعضای دائم منافع صلح و امنیت جهانی را بر منافع ملی خود ترجیح دهند، شورا همچنان ناکارآمد خواهد بود.»
در پایان، دیپلمات سابق فرانسوی درباره جایگزین‌هایی فراتر از تحریم و فشار برای حل بن‌بست پرونده هسته‌ای ایران سخن گفت.
او استدلال کرد که تکیه بر گزینه‌های نظامی یا تحریم‌های حداکثری، همان‌طور که توسط مانند آمریکا یا رژیم صهیونیستی حمایت می‌شود، راه‌حل‌های صلح‌آمیز را تضعیف می‌کند.
وی یادآور شد که تاریخ نشان داده تحریم‌ها به ندرت به اهداف سیاسی می‌رسند و اغلب به شهروندان عادی آسیب می‌زنند. برعکس، برجام نشان داد که چشم‌انداز رفع تحریم‌ها انگیزه‌ای قوی‌تر برای مذاکره فراهم می‌کند. پیروی از این مدل می‌تواند به حل بحران کنونی بدون تضعیف بیشتر رژیم جهانی عدم اشاعه کمک کند. او در پایان گفت: «برعکس، برجام نشان داد که چشم‌انداز لغو تحریم‌ها انگیزه‌ای قوی‌تر برای دستیابی به توافق مذاکره‌ای است. این مدلی است که باید برای حل بحران کنونی دنبال شود.»