یک هفته پس از انفجار اسکله شهید رجایی، صلح خبر به نقل از ایسنا همچنان عملکرد رسانه‌ها در این حادثه را مورد بررسی قرار می‌دهد؛ در همین راستا یک استاد ارتباطات با اعتقاد بر اینکه رسانه‌های ما همچنان در بحران‌ها محافظه‌کار عمل می‌کنند، این مساله را تا حدودی به نحوه برخورد با اشتباهات رسانه‌ای در کشور نسبت داد و در عین حال یادآور شد که رسانه‌های داخلی نسبت به بحران‌های گذشته نمره بهتری می‌گیرند.
حمید ضیایی پرور ـ استاد ارتباطات ـ در گفت‌وگویی با صلح خبر به نقل از ایسنا عملکرد رسانه‌های کشورمان در حادثه  هرمزگان را از سه زاویه قابل بررسی دانست و افزود: زاویه اول رسانه‌های اجتماعی و فضای مجازی است. زاویه دیگر شبکه‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های تلویزیونی عمدتاً فارسی زبان است و یکی هم رسانه‌های رسمی ایران اعم از صداوسیما، خبرگزاری‌ها و مطبوعات.
او با اشاره به نقش رسانه‌های اجتماعی خاطرنشان کرد: چیزی که در رسانه‌های اجتماعی اتفاق افتاد، این بود که بسیاری از تصاویر مربوط به انفجار و جزئیات و حوادث آن ابتدا مثل هر حادثه دیگری توسط رسانه‌های اجتماعی یا شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. مردم، کاربران و افرادی که در داخل حادثه بودند، اولین تصاویر را  منتشر کردند. معمولاً در همه بحران‌ها مرسوم است؛  بحرانی که به فوریت اتفاق می‌افتد، معمولاً خود افرادی که درگیر بحران هستند به وسیله موبایل فیلمبرداری می‌کنند و منتشر می‌کنند. یکسری تصاویر هم از دوربین‌های مداربسته منتشر شد که جزئیات بیشتری را نشان می‌داد.
به باور این استاد ارتباطات در رسانه‌های به اصطلاح اجتماعی، انتشار تصاویر، مخصوصاً آن بخشی که مربوط به کشف یا شناسایی اجساد و لحظات اولیه جستجو بود، همانند آنچه در پلاسکو یا در بحران‌های دیگر اتفاق افتاد، شکل گرفت و تصاویری از افراد کشته شده یا افرادی که خسارت دیده‌اند ـ خسارت جانی و جسمی ـ منتشر شد.
او تصریح کرد: مرسوم نیست این تصاویر در رسانه‌های دنیا منتشر شود، ولی ظاهرا به دلیل کمبود سواد فضای مجازی و سواد رسانه‌ای خیلی از این تصاویر به‌راحتی منتشر می‌شود و این برخلاف همه آن پروتکل‌هایی است که در مورد انتشار اخبار بحران‌ وجود دارد.
ضیایی‌پرور در ارتباط با فضای خبری شبکه‌های ماهواری نیز توضیح داد: در ارتباط با شبکه‌های ماهواره‌ای اتفاقی که افتاد این بود که اولاً اغلب آنها تحریف را در دستور کار قرار دادند و سراغ یکسری کارشناس‌ رفتند تا بر اساس سناریویی که داشتند، علت حادثه را جویا شوند و حادثه را به سوخت جامد موشک که ایران از چین خریداری کرده ربط دهند. این موضوع محور تبلیغات و اطلاع‌رسانی‌هایشان بود و مدام سعی می‌کردند شواهدی هم از داخل پیدا کنند. این خط کاملا در شبکه‌های ماهواره‌ای بدون اینکه هیچ‌گونه سند و مدرک معتبری از آن ارائه بدهند، محسوس بود. از طرفی آن‌قدر از این اصطلاحات و مواد شیمیایی استفاده کردند که بازشناسی و صحت‌ سنجی همان ادعاها خودش نیاز به یک ترم کلاس شیمی دارد تا بفهمیم حرف‌هایی که آنها زدند چقدر درست است. آخرین شاهکاری هم که اتفاق افتاد در یکی از همین شبکه ها بود که کارشناس انگلیسی زبانی را آوردند که استاد شیمی بود و ایشان گفت که اصلاً این ماده‌ای که عنوان می‌شود، کاربردش در کودهای شیمیایی یا حداکثر برای انفجارهایی است که برای معادن و این موارد استفاده می‌شود. در واقع  آن خط خبری رسانه‌های ماهواره‌ای خیلی با مستندات کافی نبود، ولی هدف این بود که یک القایی کنند، شبهه‌ای را ایجاد کنند و این مساله کماکان هم هنوز ادامه دارد.

هنوز درس عبرت نگرفتیم
این استاد ارتباطات درباره عملکرد رسانه‌های داخلی هم اظهار کرد: ما علیرغم اینکه یک کشور بحران‌خیز هستیم و حدود ۴۲ و حتی بیش از این میزان، بحران جهانی تجربه کرده‌ایم ولی هنوز درس عبرت نگرفتیم. البته در حادثه بندر شهید رجایی، مدیریت بحران در بین مسئولان بهتر از تجارب قبل بود ولی کماکان باز هم مشکلات وجود داشت؛ به طوری که تعدد سخنگو مخصوصاً تا روز دوم وجود داشت و از روز دوم اتحاد شکل گرفت. اولین اصل و الفبای مدیریت بحران در تمام دنیا، سخنگوی واحد است. اصل دوم روایت اول است؛ یعنی اگر تصویر روایت اول را نداشته باشید، دیگران منتشر می‌کنند که در این مورد هم دیر و با تاخیر متوجه موضوع شدند.
رسانه‌های ما از روایت غفلت کردند
ضیایی‌پرور با تاکید بر اینکه در بحران‌ها بحث روایت‌گری از اهمیت ویژه ای برخوردار است، توضیح داد: روایت‌گری یعنی انعکاس واقعیاتی که در حال اتفاق افتادن است. ما هنوز وارد علت شناسی نشدیم؛ یعنی علت ماجرا ممکن است ۴۰ روز بعد مشخص بشود؛ بنابراین ما در روایت ماجرا بایستی بتوانیم ابعاد را به صورت دقیق منتشر کنیم. رسانه‌های ما در ابتدا حتی از ارائه یک موشن‌گرافی و یا اینفوگرافی که نشان بدهد چه اتفاقی افتاده و ماجرا را روایت کند، غفلت کردند. معمول این است که رسانه‌های رادیو و تلویزیونی به محض اینکه چنین اتفاقی می‌افتد، یک انیمیشن و یا یک موشن‌گرافی نشان می‌دهند که چه اتفاقی افتاده و ماجرا چه بوده؛ در این صورت تصویر ذهنی به خوبی در مخاطب شکل می‌گیرد.
او بار دیگر تاکید کرد: بنابراین در حادثه انفجار اسکله شهید رجایی، انتخاب سخنگوی واحد که به نهادهای دولتی مربوط است با دو روز تاخیر انسجام بخشیده شد. نکته دوم بحث روایت اول بود که در این قضیه هم یک مقدار تاخیر داشتیم اما به هر حال نمره‌مان به نظرم از دفعات قبل بهتر بود.  
ضیایی‌پرور در بخش دیگری از این گفت‌وگو درباره روی آوردن خبرگزاری‌ها به تحلیل، نقشی که در روزنامه‌ها پررنگ است، نیز توضیح داد: نگاه تحلیلی لزوماً چیزی نیست که باید مستقیماً توسط خبرگزاری‌ها بیان شود. بلکه گفت‌وگوهای خبری عمیق، گفتگوهای تخصصی، گفت‌وگو با شاهدان می تواند در دستور کار باشد. یک رکن روایت در تمام رویدادها، شاهدان عینی هستند بنابراین باید در متن مطالبی که منتشر می شود با شاهدان عینی گفت‌وگو کرد؛ با افرادی که در ماجرا بودند گفت‌وگو کرد. البته سعی شد جنبه‌های مثبت که بحث کمک رسانی بود، مثلا اهدای خون یا موارد این چنینی برجسته شود که خوب است؛ به شرط اینکه به بقیه جنبه‌ها هم نگاه و توجه شود.
حق دارند محافظه‌کار باشند
او در ادامه گفت‌وگو با صلح خبر به نقل از ایسنا در عین حال توضیح داد: رسانه‌های ما حق دارند محافظه‌کار باشند؛ چراکه با کوچکترین خطایی، معمولا تنبیه می‌شوند یا خسارت‌هایی می‌بینند و این محافظه کاری باعث شده که مخاطبان خودشان را از دست بدهند و طبیعتا مرجعیت رسانه‌ای را از دست بدهند.   ولی در هر صورت در بحران نمره قابل قبول می‌گیرند اما کماکان افکار عمومی بیشتر تحت تاثیر سوشال مدیا و شبکه‌های ماهواره‌ای است. چون تعداد و نوع خبرها، گزارش‌ها و تصاویر، هنوز مخاطب ما را اقناع و سیر نمی‌کند.  
تکنیک استخراج خبر خوب از دل خبر بد 
او در پایان مبحث عملکرد رسانه‌ها در حادثه بندرعباس، به موضوع لزوم آرامش بخشی به جامعه اشاره کرد و گفت: نوعی هماهنگی در بین رسانه‌ها به وجود آمده بود برای اینکه آرامش بخشی را به جامعه تزریق کند. البته ما یک تکنیک در مدیریت بحران به عنوان استخراج خبر خوب از دل خبر بد داریم؛ یعنی وسط سوانح، بحران‌ها و خبرهای بد، رویدادها و خرده روایت‌های خوبی هم اتفاق می‌افتد که گاهی می‌شود به آنها پرداخت که در حادثه انفجار اخیر،  رسانه‌های داخلی به آن پرداختند.
ضیایی‌پرور در پایان با اشاره به حاثه انفجار در بندر شهید رجایی و شبهاتی که وجود داشت، یادآور شد: در این ماجرا چون به هر حال شبهاتی وجود داشت، لذا خود رسانه‌ها هم یک مقدار رعایت یکسری ملاحظات را کردند و شاید همین امر باعث شد که تا کمی از آن جنبه‌های به اصطلاح متفاوت بودن یا گمانه‌زنی‌های مختلف دست بردارند. اما جا دارد رسانه‌ها بر روی موضوع بیشتر کار کنند. هر چقدر که با مردم صادقانه‌تر برخورد شود، سرعت اطلاع‌رسانی بیشتر شود و متعاقبا وعده‌هایی که داده می‌شود، توسط رسانه‌ها پیگیری شود که عملیاتی شوند، کمک می‌کند که مردم به اصطلاح به رسانه‌های داخلی اعتماد بیشتری داشته باشند.
انتهای پیام