ظرافت دیپلماسی «ظریف» ؛ از تفاهم لوزان تا به زانو درآوردن عربستان

روز سیزدهم فروردین، پس از روزها و ساعت ها انتظار، محمدجواد ظریف مرد شماره یک دستگاه دیپلماسی ایران و فدریگاه موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا خطاب به جهانیان اعلام کردند که در مذاکرات هسته ای به راه حل های مشترکی برای بستن این پرونده دوازده ساله رسیده اند.این تفاهم انقدر تحلیلگران برجسته را به شگفتی واداشت که برخی، اعلام کردند این کار ظریف، در ردیف مهمترین اقدامات پس از انقلاب اسلامی است.

به گزارش انتخاب، ظریف اما، این روزها وقتی برای سر خواراندن ندارد، نه فقط مذاکرات هسته ای (که هنوز راه درازی در پیش دارد) بلکه مسائل حساس منطقه ای که اهمیت بییار مهم و شایانی برای ایران دارد.

مردی که این روزها در نزد افکار عمومی تا قهرمان ملی ارتقا پیدا کرده است، تا دو هفته پیش در لوزان مشغول مذاکره بر سر برنامه هسته ای ایران بود و توانست به تفاهمی مهم دست پیدا کند که می تواند راه را برای توافق هسته ای نهایی باز کند. اگر پیش از لوزان، اعلام می شد احتمال توافق 50-50 است، امروز می توان گفت که به مدد گفتگوهای طولانی و شب زنده داری های ظریف و تیم او و البته هدایت های رهبر معظم انقلاب و پیگیری مجدانه رییس جمهور، بیش از پیش به حل این مناقشه ساختگی غرب و امریکا نزدیک شده ایم.

خبرنگاران مستقر در لوزان می گویند، خستگی ناپذیری ظریف به حدی بود که تعجب همگان را در برداشت و در نهایت رکورد جهانی مذاکرات بین المللی را با 8 و نیم ساعت گفتگوی مستمر با وزیر خارجه آمریکا و دیگر وزرای اروپایی و آسیایی شکست.

با این حال، به رغم استقبال صبح هنگام مردمی و خودجوش از ظریف و تیم او در بازگشت از لوزان، عده ای که پیش بینی می شد مذاکرات به هر نتیجه ای برسد اعتراض خود را با صدای بلند اعلام خواهند کرد، به دستاوردهای مذاکرات لوزان خرده گرفتند و ادعا کردند که «اسب زین شده را دادیم و افسار پاره تحویل گرفته‌ایم».

با این حال و برخلاف انتظار این عده ی قلیلِ همیشه معترض، مقامات ارشد کشور از جمله رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و فرمانده سپاه از دستاورد لوزان تقدیر کردند و رهبر معظم انقلاب نیز بار دیگر حمایت خود را از «فرزندان انقلاب» اعلام کردند و البته بار دیگر، دغدغه ی خود در مورد این مذامرات را مورد تاکید قرار داده و با توجه به تجربه چهار دهه انقلاب، نسبت به خدعه امریکا و برخی کشورهای اروپایی هشدار دادند.

اما لوزان همه ماجرا نبود. یک هفته پس از موفقیت مذاکرات سوییس، بحران یمن وارد فاز تازه ای شده بود که می توانست به فاجعه ای در منطقه ی تبدیل شود. عربستان سعودی که نزدیک به یک ماه است یمن را بمباران می کند، از پاکستان خواسته بود که وارد عملیات نظامی علیه حوثی ها شود که در این صورت ائتلاف فعلی عریستان که اتحادیه ای عربی است به ائتلافی سنی تبدیل می شد و داعیه جنگ شیعه و سنی را در اذهان عمومی زنده می کرد.

در این شرایط، اردوغان که حملات بی سابقه ی لفظی علیه ایران را کلید زده بود، طی سفری یک روزه وارد تهران شد و با مقامات ایرانی به گفتگو پرداخت و بر سر بحران یمن به توافق رسید.

ظریف یک روز پس از دیدار اردوغان از ایران، تصمیم به سفری کوتاه و ناگهانی با محوریت یمن به عمان گرفت که با استقبال خوب مسقط و بن علوی وزیر خارجه آن مواجه شد.

وزیر خارجه کشورمان با خود بسته ای پیشنهادی برای حل مسالمت آمیز ماجرای یمن به همراه داشت و آن را با مقامات عمانی و پس از آن با سفر به پاکستان، با مقامات اسلام آباد در میان گذاشت.

روزی که ظریف پا در اسلام آباد گذاشت، مصادف با سومین روز کاری پارلمان پاکستان برای بحث و بررسی درخواست ریاض در مورد ورود پاکستان به ائتلاف نظامی سعودی علیه یمن بود.

پس از دو روز مذاکرات فشرده در مورد بسته پیشنهادی تهران برای حل بحران یمن و دیدار رئیس دستگاه دیپلماسی ایران با مقامات ارشد پاکستان از جمله فرمانده ارتش که نقشی تعیین کننده در پاکستان ایفا می کند و بنابر اعتقاد بسیاری از نخست وزیر و دیگر مقامات قدرت و نفوذ بیشتری در اختیار دارد، ظریف در ساعات پایانی روز پنج شنبه به تهران بازگشت.

روز جمعه، درحالیکه یک روز از بازگشت وزیر خارجه کشورمان از پاکستان گذشته بود، پارلمان این کشور رای نهایی خود را در مورد ورود به ائتلاف عربستان اعلام کرد که آن «نه» بزرگ به عربستان سعودی و دیگر اعراب خلیج فارس برای ورود به جنگ یمن بود.

پارلمان پاکستان همچنین اعلام کرد که «مایل است اسلام آباد در درگیری یمن بی طرفی اختیار کند تا بتواند یک نقش فعال دیپلماتیک برای پایان دادن به بحران ایفا کند» که دقیقا این را می توان مطابق با خواسته ی جمهوری اسلامی ایران دانست. با این تصمیم اسلام اباد، پوئنی مثبت به ایران تعلق گرفت و دیپلماسی تهران باعث شد که پاکستان که شاه کلید تغییر جهت جنگ یمن به سود سعودی ها تلقی می شد،  از چنگ ریاض رهانیده شود.

واکنش عصبی این دسته از اعراب ره روی صهیونیزم، با سخنان بسیار مهم رهبر معظم انقلاب در نکوهش پلیدی رفتار سعوی و “مسئولان جدیدش” پس از مرگ ملک عبدالله، تشدید شد، بطوریکه پس از موفقیت دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران و مبهوت ماندن اعراب خلیج فارس از عدم پذیرش آن همه وعده و وعید وسوسه کننده به پاکستانِ گرفتار مصائب اقتصادی، امارات متحده عربی با عتاب و تندی خطاب به اسلام آباد گفت: ظاهرا ایران برای شما بیشتر از ما اهمیت دارد.

محمدجواد ظریف مرد شماره یک دستگاه دیپلماسی ایران در طول چندین هفته ی گذشته اوج هنرهای دیپلماتیک خود را به رخ جهانیان و البته اعراب خلیج فارس کشاند و توانست با تفاهم لوزان و متقاعد کردن پاکستان به عدم ورود به جنگ، اوضاع منطقه را که در حال حرکت به سمت و سوی خطرناکی بود، را به نفع ایران و صلح خبر خاورمیانه تغییر جهت دهد.

این اتفاقا اما، جمله ی مهم یکی از دیپلمات های مهم کشور را در ذهن ملت زنده می کند که “ظریف، دیپلماتی متشرع و مقید به منافع ملیست که شاید نظیرش، در صدسال گذشته در ایران وجود نداشته است”

این رخدادها البته در سایه اعتماد رهبری معظم به ایشان و همچنین هدایت های معظم له، نقشی غیرقابل انکار در حوادث اتی خاورمیانه خواهد داشت.