دکتر علی‌رضا آزاد در برنامه اینستاگرامی انجمن علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد در خصوص بایسته‌های مدیران، استادان و دانشجویان در بهینه‌سازی آموزش ترکیبی پس از دوران آموزش حضوری و مجازی، اظهار کرد: با آغاز کرونا و تغییر شرایط آموزشی از حضوری به مجازی، این نکته مطرح بود که چه اقداماتی انجام دهیم تا بهترین استفاده را داشته باشیم. اما اکنون برعکس آن را مطرح می‌کنیم و هر یک از ما باید بدانیم که حیطه وظایف و نگرش‌های مدیران، استادان و دانشجویان چگونه است و باید در تعامل با همدیگر باشند.
وی افزود: قبل از کرونا و در سال ۱۳۹۵ یک بسته پژوهشی را به دانشگاه داده بودم که لازم است دانشگاه در آینده سایبر، پژوهش کند چراکه ماهیت دانشگاه در آینده سایبر نه تنها محتوا بلکه مدل‌های آموزش و معنای آن تغییر خواهد کرد. اما بسیاری از مدیران در آن زمان توجهی نکردند و ضرورت آن احساس نشد. اکنون و با گذشت دو سال از زمان کرونا این ضرورت احساس شده است.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه کرونا تنها آن روند محتوم و قطعی تغییر را تسریع کرده است، تصریح کرد: از ۵۰ سال اخیر مدل تجارت، ارتباطات، انتخاب همسر و … تغییرات زیادی کرده اما آیا مدل تربیت خانوادگی، آموزش در مدارس و …. هم تغییر کرده است؟ اقتصاد و تجارت حداقل ۹۰ درصد تغییر کرده اما مدل آموزش تنها ۲۰ درصد تغییر داشته است. این امر نشان می‌دهد که بخش آموزش نیاز به تغییر و تحولات جدی دارد.
وی بیان کرد: تغییر تنها در روش و به صورت صوری نیست بلکه در محتوا و معنا هم وجود دارد. مدیریت دانشگاه‌ها باید در سطح کلان کشور و جهان دقت بیشتری داشته باشند و متوجه این تغییرات شوند تا بتوانند از آن، در راستای تغییر هویت دانشگاه و دانش استفاده کنند. به نظر می‌آید آنچه کرونا در فضای دانشگاهی ایجاد کرده، در نهایت فلسفه علم جدیدی را تولید می‌کند و باید ناظر به آن، دانش‌های خود را متفاوت تعریف کنیم.
کرونا و آموزش مجازی فرصت تغییر را برای ما ایجاد کرده است
آزاد عنوان کرد: کرونا و آموزش مجازی فرصت تغییر را برای ما ایجاد کرده اما باید توجه کنیم که مبادا مجدد عقب گرد کنیم و سیستم همانی شود که دو سال گذشته بود. همچنین باید دقت کنیم که انتظارات و باورها نیز تغییر کرده و ما باید متناسب با آن‌ها پیش برویم و اگر ذهنیت خود را نسبت به مفهوم آموزش تغییر ندهیم، در این گردونه عقب می‌افتیم. به صورت ویژه مدیریت آموزش متمرکز و نه آموزش متمرکز دیگر جوابگو نیست.
وی اضافه کرد: کرونا به ما فهماند که بخش زیادی از هزینه‌های آموزشی و بروکراسی‌های اداری در امر آموزش غیر ضروری بود و بدون آن‌ها هم می‌توانست فعالیت‌های خود را پیش برد و حتی بهتر انجام داد. این مسئله‌ای است که چه بخواهیم یا نخواهیم باید بپذیریم. ما سعی کردیم یک سنت فرهنگی آموزشی را به صورت مداوم حفظ کنیم اما این امر هزینه‌بردار است. بنابراین باید تلاش کنیم که این هزینه‌ها را به حداقل برسانیم.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: ضریب عدالت آموزشی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که باید در امر آموزش در نظر گرفت. این ضریب عدالت آموزشی در آموزش مجازی امکان توسعه بیشتری پیدا کرده و آموزش مجازی در کوتاه مدت باعث کم کردن عدالت آموزشی و در بلندمدت باعث افزایش عدالت آموزشی می‌شود. عدالت آموزشی در دوران کرونا تقویت شد. آموزش مجازی در بلندمدت تا حدود زیادی می‌تواند عدالت را برقرار کند.
وی اظهار کرد: مدیران آموزشی باید از این رابطه‌ای که به وجود آمده، صیانت کنند و آن را توسعه دهند. همچنین باید بدانیم که عدالت آموزشی پایه بسیاری از انواع عدالت مانند اقتصادی و فرهنگی در کشور است و پایه همه این موارد بر پایه عدالت آموزشی محقق می‌شود. آموزش مجازی یک میانبری برای گسترش عدالت آموزشی برقرار کرده است. شاید در نیمه اول دوره کرونا فعالیت‌های فرهنگی که دانشجویان در قالب تشکل‌های گوناگون انجام می‌دادند، کاهش پیدا کرده بود اما به تدریج افزایش یافت.
آزاد گفت: ما باید در کنار آموزش، برنامه‌ریزی‌های فرهنگی هم داشته باشیم و به این مجموعه‌ها کمک کنیم. دوره مدیریت متمرکز فرهنگی و آموزشی تمام شده است و باید سعی کنیم این امور را به صورت سیال پیش ببریم و تا جایی که می‌توانیم تنها نقش پس زمینه را داشته باشیم نه الزاما نقش مدیر، مهندس، فرمانروا در حوزه آموزش یا فرهنگ.
مسئله آموزش حضوری یا مجازی برای استادان یک فرصت است
وی بیان کرد: استادان باید بدانند که بدون داشتن ارتباط گسترده و موثر با نسل جدید، بدون داشتن ارتباط با طیف‌های مختلف نسل جدید، بدون دانستن داشته‌ها و خواسته‌های نسل جدید نمی‌توان آموزش موثری به آن‌ها داشت. مسئله آموزش حضوری یا مجازی برای استادان یک فرصت است تا خود را محک بزنند که آیا توانسته‌ایم همگام با نسل جدید حرکت کنیم. این امر محک بزرگ برای ما استادان است.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: اکنون که کلاس‌ها حضوری شده، بعضی از اساتید کاملا به سه سال گذشته برگشتند و بعضی از اساتید شیوه آموزش خود را از ۱۰ درصد تا ۹۰ درصد تغییر دادند و اکنون هم در پی این هستند که با شیوه‌های متفاوتی آموزش مجازی و حضوری را ترکیب کنند. این امر نیاز به برنامه‌ریزی دارد و دانشجویان هستند که می‌توانند با بهترین شیوه استادان را کمک کنند تا بتوانند خود را به روز کنند.
وی افزود: دانشجو در دوره آموزش مجازی امکان مقایسه پیدا کرده و این مسئله در حوزه‌های علمیه گذشته نیز وجود داشت. زمانی که امکان رقابت در فضای علمی مانند بازار آزاد و رقابت‌های اقتصادی ایجاد می‌شود، استاد مجبور است بهترین شیوه علمی را با کمترین حواشی عرضه کند و در این فضای رقابتی باقی بماند. فضای آموزش مجازی در این مدت یک تلنگری به اساتید بود و اگر من به عنوان استاد نمی‌توانم سواد دیجیتال خود را به اندازه دانشجو رشد دهم، دیگر دانشجو نمی‌تواند به استاد خود احترام بگذارد و سرکلاس حاضر شود.
آزاد اضافه کرد: زمانی می‌توانیم از دانشجو انتظار داشته باشیم که به ما احترام بگذارد که خود را به گونه‌ای رشد داده باشیم که دانشجو در کلاس حضوری، مواردی را بیاموزد که در کلاس مجازی دیگران یاد نمی‌گیرد و آن زمان است که استاد می‌تواند برای دانشجو تعریف شود.
وی بیان کرد: اساتید نباید از قانونی که دانشگاه برای حضور می‌گذارد؛ برای غل و زنجیر کردن دانشجو استفاده کند بلکه باید خود را به گونه‌ای رشد دهد که کلاس حضوری مطلبی افزون بر آنچه که دانشجو در فضای مجازی دریافت می‌کرد، داشته باشد. ما باید ترکیبی از خوبی‌های حضوری و مجازی را داشته باشیم. اساتید حتما در این مدت تولیدات علمی مجازی خود را افزایش دهند، زیرا فضای مجازی امکان‌های گوناگونی را برای ما قرار داده است.
دانشجو بعد کرونا، دانشجو قبل کرونا نیست
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: انتظارات دانشجویان از دانشگاه و استاد تغییر کرده؛ همانطور که وضع پوشش دانشجویان نیز متفاوت شده است. دانشجو بعد کرونا؛ دانشجو قبل کرونا نیست. بنابراین استادان هم، استادان قبل کرونا نباشند بلکه از این فرصت برای تغییر بهینه خود و محتوای علمی مجازی استفاده کنند. بدانید در آینده نزدیک؛ دانشگاه، استاد، کلاس و سیستم آموزشی دیگر نقش آموزش نخواهند داشت بلکه تنها نقش جهت‌دهی خواهند داشت.
وی بیان کرد: محتوای آموزشی به رایگان در اختیار همه و در تمامی رشته‌ها قرار خواهد گرفت و هیچ فردی برای اینکه اصطلاحات و تعاریف علمی واژگان را یاد گیرد، وارد دانشگاه نخواهد شد. استادان باید بیش از واژگان، تعاریف، فرمول‌ها و معرفی کتاب به دانشجو، آگاهی داشته باشند. استاد باید بتواند افق‌ها را باز، آینده‌نگاری و انتظارات جدید را برآورده کند. حتی در آینده دور دست‌تر، نام دانشکده الهیات، مهندسی، علوم تربیتی، ورزشی، حقوق و .. نخواهد بود و نام آن‌ها به دانشکده رقابت، موفقیت، مهرورزی، تعالی و مفاهیمی از این دست تبدیل خواهد شد.
آزاد گفت: آنچه که ما امروز آموزش می‌دهیم در آینده به گونه‌ای، به صورت بسته‌های آموزشی عرضه خواهد شد که در یک دهم فرصتی که افراد وقت می‌گذارند، آموزش خواهند دید. آموزش مجازی ما را به این سمت هل می‌دهد و نباید مقاومت نکنیم. بدین معنا نیست که آموزش حضوری نباید وجود داشته باشد اما در کنار آن،آموزش مجازی هم لازم است. باید از این فرصت آموزشی عبرت بگیریم و تجربه کسب کنیم تا بتوانیم افق‌های جدید آموزش در دانشگاه‌ها و در آینده را تامین کنیم.
دنیای آینده، دنیای هوش مصنوعی است
وی عنوان کرد: درست است که وظایف نظام آموزشی باید به صورتی باشد که جهت دهد اما دانشجویان منتظر استادان و مدیران نباشند و بیشتر از همه خودتان دلسوز خود باشید. دانشجویان باید مطالبه بهترین‌ها را داشته و در زمینه‌های مختلف پیشرو باشند. همچنین باید سواد دیجیتال را افزایش دهید، زیرا دنیای آینده، دنیای هوش مصنوعی است و معنا تغییر می‌کند و سعی کنید سواد دیجیتال خود را رشد و توسعه دهید.
عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی مشهد اظهار کرد: دانشجویان باید خود را سیال تعریف کنند؛ چراکه امروز بخشی از هویت ما در فضای مجازی تعریف می‌شود. این نکته را توجه داشته باشیم که قرار نیست مجازی یا حضوری به نفع هم عقب‌نشینی کنند بلکه هر دو باید حضور داشته باشند و با آسیب‌ها و فواید هر کدام آشنا شویم.
آزاد بیان کرد: فضای مجازی برای دانشجویان، ارتباطات گسترده را با استادان فراهم کرده و باید این ارتباطات را توسعه دهند و با اساتید سایر دانشگاه‌ها و همچنین با اساتید در خارج از کشور هم ارتباط‌های خود را برقرار کنند. این اتفاق مهارت‌های ارتباطی، اخلاقی و آموزشی در فضای مجازی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
انتهای پیام
