صلح پایدار چگونه به کاهش فقر در ایران کمک می کند؟

نویسنده: دکتر سیدمهدی حسینی – دبیرکل موسسه بین المللی صلح و دوستی

مقدمه

صلح، تنها به معنای نبود جنگ یا خشونت نیست؛ صلح پایدار به شرایطی اطلاق می شود که در آن عدالت اجتماعی، امنیت اقتصادی، و همزیستی مسالمت آمیز بهصورت سیستماتیک تقویت شوند. در ایران، با وجود چالش های متعدد اقتصادی و اجتماعی، پیوند ناگسستنی بین «صلح» و «کاهش فقر» وجود دارد. این مقاله با استناد به داده های اقتصادی، نمونه های تاریخی، و آموزه های اسلامی، به بررسی این موضوع می پردازد که چگونه تحقق صلح پایدار می تواند به عنوان یک راهبرد کلیدی، فقر را در ایران کاهش دهد.

۱. صلح پایدار و ثبات اقتصادی: دو روی یک سکه

– جلب سرمایه گذاری داخلی و خارجی:

  در شرایط بی ثباتی سیاسی یا تنش های منطقه ای، سرمایه گذاران تمایلی به ریسک پذیری ندارند. برای مثال، پس از توافق برجام (۱۳۹۴)، رشد ۱۲ درصدی سرمایه گذاری خارجی در ایران ثبت شد که نشان دهنده تأثیر مستقیم «صلح بین المللی» بر اقتصاد است.

  – آمار: طبق گزارش مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری در دوران کاهش تنش های سیاسی به ۱۰٫۵٪ رسید، درحالیکه این رقم در دوران تشدید تحریم ها به ۱۲٫۵٪ افزایش یافت.

– رونق گردشگری:

ایران با دارا بودن بیش از ۳۰ سایت ثبت شده در یونسکو، پتانسیل تبدیل شدن به قطب گردشگری را دارد. گردشگری صلح محور (مانند تورهای بین فرهنگی) نه تنها اشتغال زایی می کند، بلکه تصویر ایران را به عنوان کشتی آرام در دریای ناآرام غرب آسیا (خاورمیانه) تثبیت می نماید.

  – نمونه موفق: رشد ۴۸ درصدی گردشگران خارجی در سال ۱۳۹۶ پس از بهبود نسبی روابط بین المللی.

۲. صلح اجتماعی؛ کلید رفع نابرابری ها

– کاهش هزینه های امنیتی و توزیع عادلانه تر منابع:

  طبق پژوهش دانشگاه تهران، حدود ۱۵٪ از بودجه سالانه ایران صرف هزینه های امنیتی ناشی از تنش های قومی و اجتماعی می شود. این منابع در صورت تحقق صلح پایدار، می توانند به طرح های فقرزدایی (مانند مسکن محرومان یا بیمه درمانی همگانی) اختصاص یابند.

– تقویت مشارکت محرومان در توسعه:

  مناطق مرزی ایران (مانند سیستان و بلوچستان) که بالاترین نرخ فقر را دارند، اغلب قربانی تبعیض و بی اعتمادی تاریخی هستند. اجرای طرح های «صلح محلی» با محوریت گفت‌وگو با رهبران قومی و مذهبی، می تواند زمینه ساز جلب مشارکت این مناطق در چرخه اقتصادی کشور شود.

  – نمونه عینی: پروژه های کشاورزی مشترک در استان کردستان که با میانجی گری نهادهای مدنی، موجب کاهش فقر ۲۰ درصدی در یک دهه گذشته شده است.

۳. آموزه‌های اسلامی: صلح به مثابه عدالت

– قرآن و مبارزه با فقر:

  قرآن کریم در آیه ۱۷۷ سوره بقره، صلح را با انفاق به یتیمان و بینوایان گره می زند: «وَ آتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَ الْیَتَامَى وَ الْمَسَاکِینَ…». این آیه نشان می دهد که صلح واقعی بدون عدالت اقتصادی محقق نمی شود.

– سیره امام علی(ع):

  امام علی(ع) در حکومت خود، با تأسیس «بیت المال» و توزیع عادلانه ثروت، الگویی از حکمرانی صلح محور ارائه دادند که فقر را به حداقل رساند. ایشان می فرمایند: «الفقرُ الموتُ الأکبَر» (فقر، بزرگترین مرگ است).

۴. چالشها و راهکارهای پیشِ رو

– تحریم ها و صلح ناقص:

  تحریم های ظالمانه علیه ایران، مانند مانعی بزرگ، دستیابی به صلح پایدار را مختل کرده است.

راهکار: تقویت دیپلماسی اقتصادی با کشورهای غیرقطبی (مانند اندونزی یا مالزی) برای دور زدن تحریم ها.

– گسترش فرهنگ خشونت در رسانه ها:

  برخی سریال ها و برنامه های تلویزیونی، ناخواسته به جای فرهنگ گفت‌وگو، خشونت را عادی سازی می کنند.

راهکار: تولید محتوای رسانه ای مبتنی بر الگوهای اسلامی-ایرانی صلح، مانند مجموعه های تاریخی درباره پیامبران صلح دوست.

نتیجه گیری

صلح پایدار، نه یک شعار سیاسی، بلکه زیربنای توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران است. کاهش فقر در گروی ایجاد «صلحی همه جانبه» است که در آن، دولت، مردم، و جامعه بین المللی با همکاری هم، چرخه معیوب خشونت و محرومیت را می شکنند.

همانگونه که امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «السَّلَامُ یُورِثُ الْأَمْنَ» (صلح، امنیت می آفریند).

منابع پیشنهادی برای مطالعه بیشتر:

– گزارش مرکز آمار ایران درباره نرخ بیکاری و فقر (۱۴۰۲).

– کتاب «صلح و اقتصاد» اثر محمد جواد ظریف.

– پژوهش دانشگاه تهران با عنوان «تنشهای قومی و هزینههای اقتصادی» (۱۴۰۱).