روابط ایران وعربستان

دیلی تلگراف نوشت: وزیر نفت گفت پس از برداشته شدن تحریم های هسته ای غرب، ایران افزایش تولید نفت را به میزان یک میلیون بشکه در روز آغاز می کند.

به گزارش «تیک»، پس از یک هفته نشست های “سازمان کشورهای صادر کننده نفت” (“اوپک”) در وین، یک موضوع روشن است: ایران و عربستان سعودی رویاروی یکدیگر قرار گرفته اند و همین رویارویی ممکن است در نهایت به فروپاشی بزرگترین تشکل تولید کنندگان نفت جهان بیانجامد.

بیژن زنگنه، وزیر نفت ایران، که در منصرف کردن کشورهای عضو “اوپک” از تولید نفت با تمام ظرفیت، با عزم راسخ عربستان سعودی روبرو شد، نقش خود را در بازی رجزخوانی متقابل دو قدرت سیاسی برتر خاورمیانه پررنگ تر کرده است. وی قاطعانه اعلام کرد جمهوری اسلامی در ماه های پس از برداشته شدن تحریم های هسته ای غرب، تولید نفت خود را یک میلیون بشکه در روز افزایش خواهد داد.

این اقدام (که پیش فرض آن موافقت ایران با همه خواسته های آمریکا برای توقف جاه طلبی های هسته ای خود تا ضرب الاجل 30 ژوئن است) آغاز واقعی مسابقه قدرتمندترین تولید کنندگان نفت “اوپک”، یعنی ایران، عربستان سعودی و عراق، برای به دست آوردن سهم بیشتر در بازار است. رقابتی که بدون توجه به اثر ویران کننده خود بر تولید کنندگان کوچکتر این گروه که با فروپاشی کامل اقتصاد خود دست به گریبان اند، ادامه می یابد.

النعیمی، به جای تأکید بر اتفاق نظر و سیاست تولیدی سودآور برای هر 12 عضو “اوپک” ، می گوید کشورهای دیگر «آزادند هر کاری می خواهند، انجام دهند.» درنتیجه این پرسش بدون پاسخ می ماند: اگر “اوپک” فقط میدانی برای جنگ اقتصادی ایران و عربستان سعودی با یکدیگر است (جنگی که به ضرر دیگر اعضای گروه است)، فایده و هدف این گروه چیست؟

در ریاض، ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود، پادشاه جدید این کشور، با خطر رویگردانی نزدیک ترین متحد خانوادگی اش، یعنی آمریکا، روبرو است. در صورت توافق درباره برداشته شدن تحریم های [ایران] در تابستان جاری، عربستان ممکن است شاهد روی آوردن متحدان خود به حمایت از ایران باشد. چنین اقدامی می تواند به چرخش برگشت ناپذیر قدرت سیاسی در خاورمیانه به سمت اکثریت شیعه در منطقه منجر شود و در نهایت آینده خاندان سعود را به خطر بیاندازد.

حمایت ایران از شورشیان حوثی که عربستان سعودی در یمن با آنها سرگرم جنگ است، وضعیت سیاسی دشوار در عربستان سعودی را پیچیده تر کرده است. این کشور با افزایش تجاوز تروریست های مرتبط با “دولت اسلامی عراق و شام” (“داعش”) در درون مرزهای خود روبرو است. ظاهراً این پادشاهی و متحدان سنی اش در سراسر منطقه در محاصره اند؛ این در حالی است که به نظر می رسد در عراق، فقط نیروهای ایرانی قادر به عقب راندن “داعشی ها هستند.

رفته رفته بیشتر آشکار شد که اصرار نوامبر گذشته عربستان سعودی بر واداشتن [اعضای] “اوپک” به فراهم کردن شرایط کاهش چشمگیر قیمت نفت، اقدامی نبود که هدف آن فلج کردن تولید کنندگان نفت شیل آمریکا باشد؛ [زیرا] با توجه به تولید نفت کنونی آمریکا در بالاترین میزان خود در 44 سال گذشته، این اتفاق نیافتاده است. بلکه هدف از این اقدام فراهم کردن شرایط افزایش تولید خود عربستان به میزان بیش از 10 میلیون بشکه در روز و همزمان تضعیف دیگر اعضای “اوپک” و از همه مهمتر، رقیب اصلی اش در خاور میانه، یعنی ایران، بود.

پیش از رسیدن اثر ضربه حاصل از افت قیمت نفت به داخل ایران، تحریم ها بر ضد این کشور هزینه هایی بر آن تحمیل کرده بود. رئیس جمهور حسن روحانی در اکتبر گذشته گفت درآمد فروش نفت خام 30 درصد کاهش داشته است. این وضعیت پیش از آن بود که قیمت نفت به پایین ترین میزان خود در چندین سال [گذشته]، یعنی بشکه ای 43 دلار، برسد.

اما، این فقط ایران نیست که از تمایل عربستان سعودی به تحمل قیمت نفت پایین تر در ازای آزادی تولید نفت خام بیشتر رنج می برد. به گزارش “اداره اطلاعات انرژی”، درآمدهای نفتی همه کشورهای عضو “اوپک” در سال جاری با 46 درصد کاهش به حدود 446 میلیارد دلار برسد. حتی با وجود بهبود اندک قیمت ها در سال جاری، جنگ داخلی که قدرتمندترین اعضای “اوپک” در برخی کشورهای عضو همچون نیجریه، ونزوئلا و الجزایر به راه انداخته اند، این کشورها را به نقطه نابودی کشانده است.

محمد بوهاری، رئیس جمهور تازه نیجریه، درست چند روز پیش از شروع نشست های “اوپک”در وین هشدار داد که اقتصاد این کشور آفریقایی در نتیجه افت قیمت نفت که بیشتر حاصل سیاست های عربستان سعودی است، با “مشکل شدید” دست به گریبان است؛ اما در نتیجه نابسامانی و هرج و مرجی که صنعت نفت نیجریه را گرفتار کرده است، این کشور قادر به اعزام وزیر برای اعلام موضعش در اتریش نیست.

عربستان سعودی و متحدان نزدیکش در “اوپک” (کشورهایی همچون امارات متحده عربی و کویت) در داشتن ذخایر ارزی و ثروت و سرمایه فراوانی که می توانند در دوران کنونی پایین آمدن قیمت ها به آن تکیه کنند، وضعیت یکسانی دارند. ریاض با بیش از 800 میلیارد دلار ذخایر ارزی، می تواند اوضاع مالی ویرانگری را که در نتیجه قیمت های پایین تر ایجاد می شود، تحمل کند.

ایران در پشت صحنه برای شکستن سلطه عربستان سعودی بر “اوپک” نیز تلاش کرده است. مقامات جمهوری اسلامی برای جایگزینی عبدالله بن حمد العطیه، وزیر نفت قابل احترام پیشین در قطر، به جای عبدالله سالم البدری، دبیر کل کنونی “اوپک”، به او نزدیک شده اند. گمان می رود البدری، پس از نه سال حضور در رأس این سازمان، با اهداف عربستان سعودی در داخل این گروه بسیار موافق است.

ایران که در موج گستاخی عربستان سعودی و نفوذ قاطع آن در “اوپک” گرفتار شده، تصمیم گرفته است با اعلام قصد خود برای افزایش ذخایرش برای زمانی که از مانع تحریم ها رهایی یابد، واکنش نشان دهد. ظاهراً فارغ از تصمیم “اوپک” برای تغییر ندادن سقف تولید 30 میلیون بشکه در روز خود، این کشور تمایل دارد این کار را انجام دهد. سیل نفت خام ایران که وارد بازار اشباع شده کنونی شود، قیمت های نفت را به شدت پایین می آورد؛ قیمت هایی که اکنون به علت افزایش جهانی عرضه، نزدیک به 40 درصد زیر بالاترین قیمت سال گذشته اند.

بی تردید، “اوپک” پیش از این دوره های به مراتب سخت تر و چنددستگی های بیشتری را در میان اعضای خود از سر گذرانده است. این گروه در تنش های حاصل از جنگ ایران و عراق و شورش های “بهار عربی” دوام آورد؛ اما، اختلاف ایران و عربستان سعودی در “اوپک” اکنون ملموس و آشکار شده است و دیر یا زود این دو غول نفتی وارد جنگ می شوند.