آغاز رقابت هسته‌ای در منطقه خاورمیانه

کلید خوردن رقابت تسیلحات هسته‌ای در خطرناکترین منطقه دنیا، خطرات موجود علیه موضوع گفت وگوهای پرونده هسته ای ایران را دو چندان می کند زیرا عربستان بارها اعلام کرد که در صورت تلاش تهران برای دستیابی به  سلاح اتمی، او نیز در صدد در اختیار گرفتن این نوع سلاح برخواهد آمد.

عربستان که برای نفوذ در منطقه با ایران رقابت دارد، بیم دارد که کاهش تحریم ها علیه ایران مجال گسترده ای را برای آن فراهم کند تا از نمایندگان خود در نقاط مختلف منطقه خاورمیانه حمایت بعمل آورد.

در این میان تصمیم بی سابقه عربستان مبنی بر تشکیل همپیمانی با کشورهای دیگر برای حمله به جنبش انصار الله که متحد ایران در یمن به شمار می آید، بیانگر میزان جدیت آن در برخورد با تهدیدی است که از ناحیه ایران احساس می کند.

علاوه بر این روندی که ریاض در پیش گرفته است نشان می دهد که چگونه برای قاطعیت هرچه بیشتر در قبال ایران، سیاست خارجی خود را تغییر داد.

برنامه هسته ای ایران، کابوس عربستان

برای عربستان که ده سال پیش علیه روحانیون حاکم در ایران وارد کشمکش شده است احتمال دست یافتن ایران به بمب اتمی کابوس است هرچند تهران تلاش برای دستیابی به سلاح اتمی را رد کرده است.

با این حال معلوم نیست آیا آل سعود با در پیش گرفتن سیاستی که در نهایت چه بسا موجب شود تحریم هایی علیه آن اعمال شود، عملا وارد ماجراجویی شده و به این ترتیب به یک کشور منزوی تبدیل خواهد شد یا خیر؟

این در حالی است که امیران بلندپایه سعودی بارها اعلام کردند که ریاض تلاش خواهد کرد که به همان حقوق اتمی دست یابد که غرب در مذاکرات با ایران در شهر لوزان سوئیس بر سر این حقوق با تهران به توافق رسید.

آنان همچنین یادآور شدند که در صورت شکست مذاکرات برای جلوگیری از دست یافتن ایران به سلاح اتمی، عربستان نیز تلاش خواهد کرد سلاح اتمی در اختیار داشته باشد.

در همین ارتباط «عبدالعزیز بن صقر» رئیس مرکز مطالعات «الخلیج» معتقد است در صورت دستیابی ایران به بمب اتمی، عربستان نیز باید به طور کاملا جدی به فکر برقراری توازن در این خصوص باشد.

وی تاکید کرد که عربستان در این خصوص دست روی دست نخواهد گذاشت.

نکته قابل توجه اینکه کشورهایی که با ایران بر سر پرونده اتمی به توافق اولیه دست یافتند، از این موضوع غافل نشدند که چه بسا عربستان و سایر کشورهای منطقه خاورمیانه نیز در صدد دستیابی به همان شروطی برآیند که ایران بر اساس توافق هسته ای به آن دست یافته است و شامل حق دستیابی به انرژی هسته مسالمت آمیز است.

توافقنامه همکاری اتمی بین عربستان و چند کشور دیگر

این در حالی است که برنامه اتمی پیشنهادی عربستان در سال های اخیر به دلیل اختلافات در مورد چارچوب آن و اینکه کدام هیئت های حاکم، اختیار آن را در دست داشته باشند، با مشکل روبه رو شده است با این وجود ریاض در زمینه همکاری اتمی با چند کشور توافقنامه امضا کرد.

تغییر روابط ریاض و واشنگتن در سال‌های اخیر

برخورد جدی ریاض و بررسی موضوع دستیابی به برنامه تسلیحات اتمی نشان می دهد که روابط آن با آمریکا در سال های اخیر و در پی اختلاف بر سر تعامل با اوضاع مصر و سوریه تا چه حد دستخوش تغییر شده است.

با وجود اینکه عربستان هنوز آمریکا را به عنوان متحد قوی خود می داند اما در عین حال بر این باور است که برای دفاع از خود و متحدانش در برابر آنچه آن را سیاست توسعه طلبانه ایران در کشورهای عربی می داند، دیگر نمی تواند به واشنگتن تکیه کند.

ریاض در این زمینه بر این باور است که این سیاست ایران از زمان حمله آمریکا به عراق در سال 2003 و سرنگونی صدام حسین، آغاز شد.

سیاست رویارویی مستقیم عربستان با ایران 

در این میان در داخل عربستان به تکاپوی این کشور در قبال موضوع یمن این نگاه وجود دارد که این موضع بیانگر دوران قاطعیت بیشتر سیاست خارجی سعودی است که مبتنی بر تکاپوی مستقیم علیه ایران به جای تکیه کردن به کمک های غربی است.

در همین ارتباط «سعود السرحان» پژوهشگر مرکز «ملک فیصل» در ریاض در این خصوص می گوید: در صورت پیروزی در یمن که احتمال آن زیاد است، این به مثابه پایان یک دهه اقتدار ایران در منطقه بوده و به این ترتیب نفوذ عربستان در منطقه دو چندان خواهد شد.

به گفته وی، رویارویی با ایران از هم اکنون مستقیم خواهد بود.

در این خصوص باید در نظر داشت که روابط با سایر کشورهای منطقه به ویژه روابط امنیتی با مصر و پاکستان عنصر اصلی این موضع قاطعانه عربستان است.

در همین ارتباط عبدالفتاح السیسی رئیس جمهور مصر و نواز شریف نخست وزیر پاکستان عازم ریاض شدند آن هم در حالی که ملک سلمان در تلاش برای تشکیل ائتلاف منطقه ای برای مقابله با ایران است.

اما رسانه های رسمی عربستان اعلام کردند که ملک سلمان در تماس تلفنی با  باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا به وی گفت که امیدوار است دستیابی به توافق نهایی با ایران موجب تقویت امنیت در منطقه خاورمیانه و نیز سراسر جهان شود.

خبرگزاری رسمی عربستان «واس» نیز در این رابطه اعلام کرد که ملک سلمان ابراز امیدواری کرد که توافق نهایی با ایران تقویت امنیت و ثبات در منطقه و جهان را به دنبال داشته باشد.

تحریم احتمالی عربستان

نکته قابل ملاحظه اینکه دستیابی به هرگونه قدرت تولید سلاح اتمی با بندهای معاهده منع گسترش سلاح اتمی در تعارض است و احتمال دارد تلاش عربستان در این خصوص موجب شود ریاض نیز به یک کشور طرد شده تبدیل شده و یا با همان تحریم هایی روبه رو شود که بر ایران تحمیل شد.

اما باید در نظر داشت که اقتصاد عربستان بیش از اقتصاد ایران مبتنی بر تجارت بین المللی است اما صادرات نفت خام آن برای اقتصاد جهانی بسیار مهم تر از صادرات ایران است تا جایی که تحمیل هرگونه تحریم های اقتصادی بر عربستان را دشوار می کند.

سعود السرحان همچنین در این باره گفت که گمان نمی کنم عربستان با تحریم روبه رو شود زیرا یک چهارم ذخایر نفت جهان را در اختیار دارد و تفکر اینکه جامعه جهانی می تواند ریاض را تحریم کند، فریب است.

احتمال خرید سلاح از پاکستان

از جمله احتمالاتی که زیاد مطرح می شود اینکه عربستان می تواند از پاکستان سلاح خریداری کند یا اینکه به جای استفاده از برنامه اتمی برای تولید بمب، زیر چتر آن قرار گیرد که البته این عملیات پیچیده است که سخت بتوان محرمانه بودن آن را حفظ کرد.

به عقیده بن صقر کارشناس مرکز مطالعات الخلیج، عربستان شاخص های کافی مبنی بر روابط بسیار مستحکم با پاکستان ارسال کرده است با این مضمون که «اگر همسایگان من سلاح اتمی دارند، چرا باید صبر کرد تا به تهدید تبدیل شوند؟ از منافع خود حمایت خواهم کرد».