صلح خبر/اصفهان مدیر گروه دین انجمن انسان‌شناسی ایران گفت: صرف پیاده‌روی اربعین نمی‌تواند دغدغه‌ها و اندیشه‌های حسین‌بن‌علی (ع) را در زندگی جاری کند اما این حضور، عامل انگیزه‌بخش و تحریک خوبی برای توجه به این دغدغه‌ها و مسائل است و افراد باید این دغدغه‌ها را در ایام دیگر سال نیز در زندگی خود بازتولید کنند. […]
صلح خبر/اصفهان مدیر گروه دین انجمن انسان‌شناسی ایران گفت: صرف پیاده‌روی اربعین نمی‌تواند دغدغه‌ها و اندیشه‌های حسین‌بن‌علی (ع) را در زندگی جاری کند اما این حضور، عامل انگیزه‌بخش و تحریک خوبی برای توجه به این دغدغه‌ها و مسائل است و افراد باید این دغدغه‌ها را در ایام دیگر سال نیز در زندگی خود بازتولید کنند.
آیین پیاده‌روی اربعین مجموعه‌ای از نیازهای عقیدتی و معنوی را برآورده می‌کند و درعین‌حال بار اجتماعی و فرهنگی نیز دارد؛ در این میان سیدمحمود نجاتی حسینی، دین‌پژوه و مدیر گروه دین‌شناسی انجمن انسان‌شناسی ایران معتقد است که پیاده‌روی اربعین مایه هویت‌سازی سیاسی، تقویت مشروعیت ایدئولوژیک و شکل‌گیری یک مانور آیینی و سیاسی برای ایجاد رعب در میان دشمنان و نشان دادن قدرت بسیج چند میلیون زائر حسینی است؛ بنابراین باید طبق تقویم مذهبی برگزار شود تا در سیستم مذهبی، خلل و بحران عقیدتی، چالش معنوی و شکاف و گسست آئینی در مذهب شیعه و آئین‌های شیعی ایجاد نشود. او درعین‌حال با طرح این پرسش که دغدغه‌های حسین بن علی(ع) کجای زندگی ما است؟ می‌گوید: “امام حسین(ع) اراده‌ی معطوف به حقیقت، ایمان، اطاعت امرِ حق و بازتولید مفاهیم قرآن در زندگی اجتماعی انسان‌ها دارند و به همین نسبت شیعیان و علاقه‌مندان ایشان باید چنین اراده‌ای در خود و در همه ایام سال ایجاد کنند.
آنچه می‌خوانید گفت‌وگوی اختصاصی خبرنگار صلح خبر با سید محمود نجاتی حسینی (خراسانی)، دین‌پژوه و مدیر گروه دین انجمن انسان‌شناسی ایران است.
برای ارائه واقعه کربلا به جهان و جهانی‌سازی عاشورا چگونه باید این واقعه را تفسیر کرد و به چه ابعادی از آن تمرکز و توجه داشت؟
جهانی‌شدن در این سؤال به معنای معرفی یک پدیده در سطح جهانی و ابعاد گسترده است، اتفاقی که امروز برای بسیاری از پدیده‌های اطراف ما افتاده است؛ اما درباره حادثه عاشورا و اربعین باید توجه کرد که جهانی‌شدن دراین‌باره به چه معناست و برای این منظور از چه مکانیسم‌هایی باید استفاده کرد؟ آیا این مکانیسم‌ها باید به‌طور پروژه‌ای باشد و یا به‌صورت پروسه و خودجوش؟
زمانی که ادبیات مربوط به عاشورا، اربعین و محرم را نگاه می‌کنیم می‌بینیم که دست‌کم در یک‌صد سال گذشته این جهانی‌شدن و معرفی این واقعه به خارج از مرزهای اسلام و تشیع اتفاق افتاده و غربی‌ها از طریق سفرنامه‌ها، متون اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی این واقعه و آیین‌های مرتبط با آن را معرفی کرده و حتی درباره آن اظهارنظر کرده‌اند، اما سؤال این است که برای گسترده‌تر شدن این شناخت چه باید کرد؟ از منظر جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی، در معرفی واقعه عاشورا و اربعین توجه به جهان‌های موازی بینا فرهنگی لازم است، چراکه ما در یک جهان‌های موازیِ چند فرهنگی زندگی می‌کنیم به این معنا که ما در سطح ملی در یک جهان شیعه ایرانی زندگی می‌کنیم، درحالی‌که شیعیان از کشورهای عراق، سوریه، عربستان، یمن، لبنان و… وجود دارند و در سطح وسیع‌تر در جهان اسلام زندگی می‌کنیم و در سطح بالاتر عضوی از جامعه جهانی هستیم؛ بنابراین در معرفی این آیین‌ها باید توجه داشته باشیم که چگونه می‌توانیم معرفی امام حسین(ع) را از مرزهای محلی به ملی و از ملی به منطقه‌ای و پس از آن به سطوح جهانی برسانیم. این روند هم می‌تواند به‌صورت پروژه‌ای، ساختارمند، نهادینه‌شده و با هدف و قصد قبلی باشد و هم به‌صورت پروسه‌ای و خودجوش انجام شود.
بعد از انقلاب اسلامی و شکل‌گیری جمهوری اسلامی ایران که یکی از رسالت‌های خود را گسترش فرهنگ و معارف شیعی می‌داند توقع می‌رود که این پروژه توسط حکومت با مکانیسم‌های مذهبی و دیپلماسی مذهبی که کمتر به آن توجه می‌شود، پیش برود؛ اما بخش پروسه و خودجوشِ آن، امر مردمی و غیر حکومتی است که اگر تحولات اخیر در پیاده‌روی اربعین و اجرای مناسک و آیین‌های اربعین را نگاه کنیم متوجه می‌شویم که هردو بخش تا حدودی اتفاق افتاده و هم به‌صورت پروژه و هم به‌صورت خودجوش و مردمی اجراشده است. در حال حاضر پیاده‌روی اربعین به‌صورت چندفرهنگی در حال اجراست و درحالی‌که مقصد و محور و منظور، کربلا است، اما مکان‌های مختلف جهان‌های اسلام به‌ویژه جهان شیعی در این مناسک و فستیوال عظیم شرکت می‌کنند و بخش عظیم این اتفاق، خودجوش و مردمی است؛ اما یک پدیده، زمانی جهانی می‌شود که مطابق با سلایق، انتظارات، توقعات و مطالبات فرهنگی، اجتماعیِ همه مردم جهان باشد، با دارا بودن ویژگی‌های انسان‌گرایانه، همه بشریت را در بربگیرد و مثل امر حقوق بشر با ذات، خلق و فطرت همه انسان‌ها هماهنگ باشد.
ما که در درون فرهنگ شیعی زندگی می‌کنیم برای معرفی آیین‌های شیعی ازجمله آیین‌های عاشورایی چه به‌صورت پروژه و چه به‌صورت پروسه باید بر ماهیت انسان‌گرایانه صلح‌طلبانه این معارف تأکید کنیم. ماهیت حقوق بشری قیام امام حسین(ع) برای جهانیان بسیار جذاب خواهد بود، زیرا هرچه مطابق توقعات و نیازهای انسان امروز باشد برای مردم دنیا جذاب است البته این کار، کار راحتی نیست، بلکه نیازمند فعالیت‌های کارشناسی و مطالعات فرهنگی است و ظرافت‌های بسیاری دارد. از سوی دیگر برای جهانی‌شدن فرهنگی- آیینیِ مناسک عاشورایی و پیاده‌روی اربعین شاید یک راه مناسب و مهم و مؤثر این باشد که از زبان فرهنگی رسانه‌ای مدرن یعنی پلتفرم‌های رسانه دینیِ مدرن و ژانرهای مختلف دین رسانه‌ای استفاده شود. به‌کارگیری پلتفرم‌ها و ژانرهایی مانند فیلم دینی، انیمیشن دینی، موسیقی دینی، تئاتر دینی، تعزیه‌خوانی و شبیه‌خوانی در این زمینه مؤثر است. همچنین ساخت مستندهای دینی از مناسک چندفرهنگی، چندآیینی، چندقومی و چندزبانی عاشورایی و پیاده‌روی اربعین هم ابزار رسانه‌ای مناسبی برای جهانی‌شدن آیین‌های مذهبی عاشورایی و پیاده‌روی اربعین است، به‌جز این موارد که مرتبط با جهانی‌شدن آیین‌های عاشورایی و پیاده‌روی اربعین در فرهنگ عمومی است باید از حیث تخصصی نیز به ابزارهای رسانه‌ای مدرن برای معرفی، اطلاع‌رسانی و آگاهی‌رسانی علمی و کارشناسی اشاره کرد که برای بازتاب دادن علمیِ آئین‌های مزبور لازم است، ازجمله برگزاری همایش‌های چندفرهنگی و بین‌المللی درباره مطالعات عاشورایی و ادبیات حسین‌پژوهی و ادبیات تخصصیِ مرتبط با پیاده‌روی اربعین در سطح بین‌المللی با حضور متخصصان داخلی و خارجی. البته در ابعاد ملی معمولاً هرسال چند همایش درباره عاشورا و اربعین و محرم و قیام حسین بن علی(ع) به‌صورت ادواری و سنتی برگزار می‌شود منتهی در سطح بین‌المللی، جهانی و چندفرهنگی کمتر اتفاق افتاده است.
به‌طورکلی باید توجه کرد که اگر از زبان هنری ادبیِ تکنیکالِ مهم برای بازتولید بین‌المللی و جهانی آیین‌های مذهبی شیعی ازجمله آیین‌های عاشورایی و پیاده‌روی اربعین استفاده شود، قطعاً برد و تأثیر تبلیغی، ترویجی و اطلاع‌رسانی آن بسیار زیاد خواهد بود که متأسفانه هنوز در این حوزه ورود جدی در جهان فرهنگی شیعی صورت نگرفته است. درحالی‌که از زبان مدرن هنری، ادبی و رسانه‌ای موجود برای بازتولید، بازتاب و بازنمایی فرهنگ عرفی بارها استفاده‌شده و بسیار هم تأثیرگذار، کارساز و کارآمد بوده است، بنابراین به نظر من باید از همه تجربیات جهانی تکنیکال روزآمد و کارآمد موجود در حوزه رسانه دینی و دین رسانه‌ای برای جهانی‌شدن آیین‌های مذهبی شیعی و معارف شیعی بهره ببریم، در غیر این صورت این آیین‌ها و معارف فرهنگی، معنوی در حد محلی و بومی محدود خود باقی خواهند ماند و از مرزهای ایران اسلامی و جهان اسلام فراتر نخواهند رفت و فرهنگ اسلامی شیعی هم جهانی نخواهد شد.
فکر می‌کنید عقل امروز و مدرن جهان با ابعاد مختلف واقعه کربلا چه برخوردی خواهد داشت؟
در پاسخ به این سؤال باید پرسش کرد که اساساً عقل مدرن چه برخوردی با امر دینی، پدیده‌های معنوی و آیین‌های مذهبی دارد؟ با توجه به اینکه بسیاری از امور دینی تن به تجربه نمی‌دهند و محسوس نیستند، برای عقل تجربه‌گرای مدرن که با نگاه مادی‌گرا و تجربه‌محور به جهان نگاه می‌کند، قابل‌پذیرش نیستند، درعین‌حال هیچ عیبی هم بر عقل مدرن وارد نیست، چراکه طاقت، توان و ظرفیت عقل مدرن همین اندازه است؛ اما به‌صورت کلی می‌توان گفت عقل مدرن آن قسمت از آیین‌های ایمانی و اعتقادی را درک می‌کند که معقول و منطقی به نظر می‌رسد، بنابراین در آیین‌های دینی و مذهبی ازجمله حج، زیارت، پیاده‌روی اربعین و هر آیین دیگری از هریک از ادیان دیگر، اگر جنبه‌های معقول، منطقی و عقل‌پسند وجود داشته باشد، عقل مدرن هم با آن ارتباط برقرار می‌کند، اما مشکل و تقابل زمانی ایجاد می‌شود که خرافات و روایات نامعقول و غیرمنطقی وارد این آیین‌ها شود و به دلیل غلبه جنبه احساسی، هرکس روایت خود از واقعه را به آن می‌افزاید که بعضاً تاریخی هم نیست و مسلماً منطق و عقل مدرن در برابر آن مقاومت می‌کنند. به‌طور خلاصه اگر روایت‌ها، گزارش‌های تاریخی و حکایت آیینی مذهبی از امور دینی طوری ارائه شود که خرافه و امور غیرمنطقی و نامعقول در آن راه پیدا نکند، عقل مدرن اگر ریگی به کفش نداشته و جویای حقیقت باشد آن را می‌پذیرد، اما مشکل امروز که باعث شده برخی با نگاه تعجب و شک، عناد و تمسخر به این موضوعات نگاه کنند ورود خرافات، روایات غیرمنطقی و نامعقول و شاخ و برگ زائد به این موضوعات است.
برای مستند شدن این ادعا می‌توان به نقل‌قول شخصیت‌های معروف دنیا که نمایندگان عقل مدرن هستند اشاره کرد؛ به‌طور مثال ماهاتما گاندی، رهبر بزرگ هند می‌گوید: هند باید از سیره امام حسین(ع) برای استقلال الگو بگیرد، یا محمدعلی جناح، قائد اعظم پاکستان می‌گوید: حسین عقلا و منطقاً سرمشق فداکاری ایثار و شهادت است، جرج جرداق مسیحی معتقد است که ایثار و فداکاری امام حسین می‌تواند به اخلاق عقلانی برای مقابله با مادی‌گرایی تبدیل شود، آرنولد نیکلسون که ایران‌شناسی برجسته است قیام امام حسین(ع) را علیه یک امپراتوری پر از کفر و شرک معرفی می‌کند و طه حسین، نویسنده و سخنور مصری معتقد است قیام امام حسین در طرفداری از حق و حقیقت است.
با کنار هم گذاشتن این نقل‌قول‌ها، متوجه می‌شویم عقل مدرنی که حقیقت‌جو باشد در مواجه منطقی و عقلانی با جریان عاشورا تن به پذیرش می‌دهد، اما عقل ایرادگیر و بهانه‌گیری که نه در پی حقیقت که به دنبال اثبات فرضیات مادی خود است، این واقعه را نمی‌پذیرد و این مشکل حادثه عاشورا نیست، چراکه بخش مادی‌گرا و تجربه‌گرای عقل مدرن به‌طور کل با امور نادیدنی معنوی و ایمانی کنار نمی‌آید.
چگونه می‌توان تحلیل‌ها و تفسیرهای نادرست و خرافه و غیرمعقول را از واقعیت عاشورا تشخیص داد و آن‌ها را زدود؟
اگر به ادبیات گسترده عاشوراپژوهی و حسین‌پژوهی که در ۵۰ سال گذشته و به‌ویژه با ظهور انقلاب اسلامی بسیار وسیع و پررنگ شده توجه کنیم، متوجه می‌شویم که بخش مهمی از این ادبیات چه سنتی و چه مدرن که توسط دانشگاهیان و حوزویان در جهان اسلام تولیدشده درباره آسیب‌شناسی و خرافات شناسی و شاخ و برگی اضافی است که اطراف این واقعه وجود دارد و کار مهمی که باید برای زدودن این شاخ و برگ اضافی انجام داد این است که سرچشمه‌های اصلی مثل تاریخ‌نگارهای اصیل موردتوجه قرارگرفته و مبنای آیین‌ها قرار گیرد، روایات امروز بررسی و آسیب‌شناسی شود که کجا خرافات و روایات غلط و شاخ و برگ زائد به آن افزوده‌شده است و از سوی دیگر از گفتنِ روایات زائد و خرافی که صرفاً جنبه احساسی دارند جلوگیری شود و این کاری است که بسیاری از دین‌پژوهان از سنتی و مدرن و به‌ویژه نواندیشان دینی بر آن تأکید کرده‌اند.
از سوی دیگر تأکید بر معانی عمیقی که لازم است از قیام امام حسین(ع) دریافت شود و توجه به جنبه‌های انسان‌گرایانه و فطری واقعه عاشورا، خلق‌وخو و سیره و سخنان امام حسین(ع) می‌تواند مانع ورود روایات بی‌پایه و اساس به عزاداری‌ها شود؛ به‌عنوان نمونه اخلاق حسینی با صبر و استقامت عدالت‌خواهی شجاعت و سخاوت صداقت و اخلاق، وفاداری، حق‌طلبی و اخلاص عمل همراه است که همه این مضامینِ عقل‌پسندِ مدرن در اخلاق جهانی هستند که حتی اگر بدون ذکر نام امام حسین(ع) اعلام شود که فردی چنین ویژگی‌هایی داشته همه جهان به او اقبال خواهند داشت و او را به‌عنوان الگو برمی‌گزینند.
امروز چالش مهم ما به‌ویژه بعد از انقلاب ورود خرافات به روایات مربوط به عاشورا است که باعث شده غباری اطراف این حقیقت را بپوشاند. کار دین‌پژوهان، عاشوراپژوهان و نواندیشان دینی کنار زدن مداوم غبار خرافات و توجه به حقیقت اصیل این واقعه است.
چرا واقعه کربلا فراموش‌نشدنی است، درحالی‌که بسیاری در طول تاریخ در پی رخدادزدایی هستند تا چنین اتفاقی به فراموش سپرده شود؟
این اتفاق یک مبنای اجتماعی فرهنگی و یک مبنای عقیدتی و دینی از حیث اجتماعی فرهنگی دارد. آیین‌ها، مناسک و شعائر که در هر دین و مذهب وجود دارند چنانچه در زمان‌های مقتضی و مناسبت‌ها تکرار شوند ماندگار می‌شوند، به‌طور مثال آیین‌های نوروز در طول چند هزار سال ماندگار شده، بنابراین چون اجرای آیین‌ها موردنیاز کنشگران است و از طریق آیین‌ها هویت‌یابیِ آن‌ها انجام می‌شود و تجسم باورهای مذهبی هستند و ارزش‌های کنشگران را در طول نسل‌ها بازتولید می‌کند موردنیاز اجتماعی و فرهنگی مردم هستند و به همین دلیل ماندگار می‌شوند و این قاعده‌ای برای آیین‌های عرفی مثل نوروز و آیین‌های دینی مثل محرم و عاشورا است؛ اما مبنای عقیدتیِ اینکه چرا آئین‌های مذهبی مانند عاشورا و محرم و اربعین هرسال طبق یک تقویم مذهبی در درون یک امر اجتماعی فرهنگی استمرار می‌یابند، بخشی از آن به نظام سیستمی آیین‌های فرهنگ شیعی بازمی‌گردد چون در وجه سیستمی آیین‌های مذهبی (آن‌گونه که در جامعه‌شناسی دین، انسان‌شناسی دینی و مطالعات فرهنگی دین و تفسیر و تحلیل اجتماعی فرهنگی آمده) هر عنصری از باور، اعتقاد، دانش، تجربه و اخلاقیات مذهبی کارکرد خاص خود را دارد و همه درعین‌حال بقای سیستم دینی و مذهبی را تأمین می‌کنند؛ مناسک، شعائر، مراسم‌های مذهبی هم به‌عنوان یک عنصر از این سیستم، لازم است که کارکرد خود را داشته باشند.
بنابراین می‌بینیم که چون هر عنصرِ این سیستم دینی در اسلام و تشیع باید نیاز مهمی را در زمان و مکان خاص خود با انجام مجموعه کردارها و اعمال منظم حاوی نمادها و نشانه‌های مذهبی برآورده سازند؛ طبق یک تقویم مذهبی، اجتماعی و فرهنگی، این آئین‌های مذهبی باید طبق منطقه‌بندی زمانی مکانی خود انجام شوند، مثلاً حج باید در زمان‌های مشخص‌شده طبق همان تقویم مذهبی انجام شود نه پیش و نه پس‌ازآن زمان. از این لحاظ آیین‌های عاشورایی، محرمی، اربعین و ایام پایانی ماه صفر و به‌طور خاص پیاده‌روی اربعین، از یک‌سو مجموعه‌ای از نیازهای عقیدتی معنوی را که بار اجتماعی فرهنگی نیز دارند برآورده می‌کنند و از سوی دیگر مایه هویت‌سازی سیاسی، تقویت مشروعیت ایدئولوژیک و شکل‌گیری یک مانور آیینی سیاسی برای ایجاد رعب در دشمنان است؛بنابراین باید طبق تقویم مذهبی برگزار شوند در غیر این صورت، هم در سیستم مذهبی خلل ایجاد می‌شود و هم شاهد بحران عقیدتی، چالش معنوی و شکاف و گسست آیینی در مذهب شیعه و سیستم آیین‌های شیعی خواهیم بود.
به‌طورکلی بازتولید وفاق اجتماعی، فرهنگی و نیز عقیدتی معنوی و همچنین سیاسی، بازتولید قدرت ایدئولوژیک در بطن آئین‌های مذهبی شیعی مانند عاشورا و پیاده‌روی اربعین نهفته و نهاده است که فقط از طریق پرفورمنس مذهبی یعنی اجرای نمایش مذهبی محقق می‌شود. درواقع این یک قاعده اجتماعی فرهنگیِ پذیرفته‌شده در انسان‌شناسی و جامعه‌شناسی دین و مطالعات فرهنگیِ آئین‌های مذهبی است که اگر آیین‌ها طبق نظم پیش‌بنیاد و وفق تقویم مذهبی و اصول جغرافیایی اجرا نشوند، کلیت سیستم مذهبی دینی و خرده سیستم‌های آئین‌های مذهبی با خلل و بحران و چالش معنوی عقیدتی مواجه می‌شوند.
منظور آزادگی در جمله معروف سیدالشهدا(ع) چیست که به سپاه یزید فرمودند اگر دین ندارید لااقل آزاده باشید؟ دین در این جمله چگونه معنا می‌شود؟
تمام گزارش‌های تاریخی نشان می‌دهد که در دوران شهادت امام حسین(ع) جهان اسلام جهانی پر از چالش و بحران است و دینداری در آن با بحران مواجه شده بود، چراکه از یک‌سو روایت اصیل نبوی و علوی از دین و دینداری وجود دارد که توسط پیامبر اکرم(ص) و حضرت علی (ع) امام حسن(ع) تأییدشده و حالا امام حسین(ع) در پی دنبال کردن همین سنت دینی هستند و درعین‌حال روایت دیگری از دینداری توسط یزید و معاویه ارائه می‌شود که در آن دین به سمت دنیا خیز برداشته، اراده معطوف به قدرت دارد، ماتریالیستی و مادی‌گرایانه و در تضاد و تناقض آشکار با سنت پیامبر اسلام(ص) است.
یکی از فلسفه‌های مهم قیام امام حسین(ع) این است که ایشان بر ادامه سنت دینی پیامبر(ص) تأکید داشتند و در سخن مهم خود می‌گویند که نه برای هوی و هوس و قدرت که برای اصلاح دین پیامبر(ص) و سنت پدرم قیام کردم؛ بنابراین دینداریِ درست وجود نداشت و امام به دنبال احیاگری دینی بودند، درعین‌حال سپاه مقابل به‌ظاهر مسلمان بودند و امام به این موضوع علم داشتند و این سخن امام که اگر دین ندارید آزاده باشید به این اشاره دارد که امام قرائت و روایت دین در سپاه مقابل را قبول ندارند، درعین‌حال بر آزادگی تأکید می‌کنند که در فرهنگ جاهلی (که همچنان در آن زمان میان مردم رواج داشت) به معنای حریت، مردانگی و انتخاب درست بین حق و باطل است.
جامعه ما تا چه اندازه توانسته از هدف و پیام اصلی واقعه عاشورا استفاده کند و آن اهداف را در زندگی جاری و ساری سازد؟
ازآنجاکه ما وابسته به جامعه دینی هستیم که نقطه کانونی آن امامت شیعه است باید دغدغه‌های ائمه را داشته باشیم، درحالی‌که در حال حاضر این‌طور نیست. به‌طور خاص دغدغه‌های قیام عاشورا همه‌ی آن چیزی است که با عنوان اخلاق امام حسین(ع) ذکر شد، از حق‌طلبی، شجاعت، سخاوت، عدالت‌خواهی تا پاسداشت و حفظ دین خدا و سنت پیامبر و سنت امامت شیعه، همه ما و خیل عظیم چندمیلیونی از افرادی که به سفر اربعین رفته‌اند باید از خود سؤال کنیم که تا کجا با این دغدغه‌ها همراه هستیم؟
باید از خود بپرسیم دغدغه‌های حسین بن علی(ع) کجای زندگی ما است؟ صرف پیاده‌روی اربعین نمی‌تواند این دغدغه‌ها و اندیشه‌ها را در زندگی جاری کند. این حضور، عامل انگیزه‌بخش و تحریک خوبی برای توجه به این دغدغه‌ها و مسائل است و افراد باید این دغدغه‌ها را در ایام دیگر سال در زندگی خود بازتولید کنند، چراکه امام حسین(ع) اراده‌ی معطوف به حقیقت، ایمان، اطاعت امر حق و بازتولید مفاهیم قرآن در زندگی اجتماعی انسان‌ها دارند و به همین نسبت شیعیان و علاقه‌مندان ایشان باید چنین اراده‌ای در خود و در همه ایام سال ایجاد کنند.
دیدگاه شما درباره ویژگی‌های سیاسی و اجتماعی اربعین حسینی چیست و چطور می‌توان ابعاد آن را تفسیر کرد؟
پیاده‌روی اربعین در چند سال اخیر و به‌طور خاص پس از شکل‌گیری داعش به دلایل مختلف امنیتی پررنگ‌تر شد، ابعاد گسترده‌ای پیدا کرد و پژوهش‌های زیادی نیز درباره این رویداد انجام‌شده است. آیین‌های مذهبی یا به‌صورت زیارت فردی و دسته‌جمعی است یا پیاده‌روی آیینی که در ادیان دیگر هم نظیر آن دیده می‌شود، اما پیاده‌روی اربعین به‌طور خاص از بزرگ‌ترین پیاده‌روی‌های مذهبی آیینی در جهان از حیث جمعیت است که تنها از ایران بین ۲ تا ۳ میلیون نفر در آن شرکت می‌کنند همچنین از حیث مسافت نیز از طولانی‌ترین پیاده‌روی‌ها است که در آن بین ۷۰ تا ۹۰ کیلومتر مسافت طی می‌شود؛ نکته دیگر جنبه چند فرهنگی و بین‌المللی این رویداد است که از بسیاری کشورهای جهان ازجمله هند، پاکستان یمن، عربستان، نیجریه و بسیاری دیگر در آن حضور پیدا می‌کنند. پیاده‌روی اربعین اخیراً حتی به یک رویداد چند مذهبی تبدیل‌شده، چراکه از اهل سنت، مسیحیان و کلیمیان نیز در آن شرکت دارند و این وجه جهانی شده‌ی اربعین و واقعه عاشورا را نشان می‌دهد که با بهبود شرایط در سال‌های آینده می‌تواند پررنگ‌تر و گسترده‌تر شود.
انتهای پیام
