ماهنامه پیشه و تجارت – معصومه ستوده: پیشرفت تکنولوژی همه عرصه ها را درنوریده است. اگر تا دیروز برای خرید ناچار بودید در بازار گشتی بزنید، در این روزگار به تنهایی با در اختیار داشتن اینترنت این امکان وجود دارد که شما در خانه بمانید اما خرید خود را انجام دهید و به محض دریافت کالای موردنظرتان، پول آن را در منزل پرداخت کنید.

 

داشتن دستگاه پوز سیار موجب شده حتی دغدغه رفتن به عابر بانک هم از بین برود. در میان سفارش های گوناگون همچون لوازم مورد نیاز آشپزخانه، پوشاک، مواد غذایی، وسایل ورزشی، سفارشات آنلاین غذا و تاکسی به صورت اینترنتی، موارد عجیبی همچون سفارش دارو هم دیده می شود.

 

در سفارش اینترنتی دارو بعد از سفارش دادن، آن را در منزل تحویل گرفته و پول آن را پرداخت می کنید. شاید در گام نخست این موضوع اندکی عجیب به نظر برسد اما لازم است گشت و گذاری در سایت های اینترنتی داشته باشید، در این صورت متوجه خواهید شد فروش اینترنتی دارو چه حوزه وسیعی را به خود اختصاص داده است.

 

 

 

فریبنده بودن این حوزه موجب شده بسیاری از مردم تمایل پیدا کنند برای یک بار هم که شده این شیوه خرید را حداقل برای داروهای زیبایی و لاغری امتحان کنند اما واقعیت این است که مقامات رسمی مردم را از این کار بازداشته و تاکید دارند بهتر است به این صورت دارو خرید نکنند؛ زیرا تضمینی برای سلامت دارو وجود ندارد.

 

تا چند وقت پیش هر بیماری برای پیدا کردن داروی کمیاب برای زنده ماندن ترجیح می داد به ناصرخسرو سری بزند اما در روزگار فعلی دیگری خبری از ناصرخسروی قدیمی نیست. البته یکی از دلایل محدود شدن فعالیت این دلال ها، این است که دولت یازدهم از ابتدای فعالیتش به حوزه آشفته دارویی کشور سر و سامانی داد و همین امر موجب شد بسیاری از داروهای قاچاق با قیمتی منصفانه و بسیار پایین در داروخانه های رسمی پیدا شود.

 

به دنبال این اتفاق، دلال های ناصرخسرو دکه های خود را جمع کردند و ترجیح دادند در فضای مجازی جولان بدهند. شما از طریق این سایت ها می توانید هر دارویی را در منزل تحویل گرفته و تازه مشمول درصدی تخفیف شوید. سایت های دارویاب در حال حاضر رشد قارچ گونه خود را پشت سر گذاشته و به مرحله اشباع رسیده اند.

 

در چنین شرایطی نباید انتظار داشت مسئولان دولتی از فعالیت این سایت ها استقبال کرده و برایش فرش قرمز پهن کنند. دلایل مسئولان برای برخورد با این نحوه خرید و فروش دارو، عدم نظارت بر داروهای ارائه شده در این سایت هاست.

 

اکبر عبداللهی اصل، مدیر کل نظارت بر دارو و مواد مخدر سازمان غذا و دارو با بیان اینکه فروش دارو به صورت اینترنتی به نوعی قاچاق محسوب می شود، گفت: «در حال حاضر بازار ناصرخسرو مانند چند سال گذشته نیست که فقط یک دکه باشد، بلکه در حال حاضر سایت های مختلف دارویاب و… ایجاد شده اند که داروها را از مسیر نادرست تهیه کرده و به مصرف کننده می رسانند. البته طبیعتا ما نمی توانیم روی موارد قاچاق دارو یا فروش اینترنتی دارو نظارتی داشته باشیم؛ چرا که این دو بازار غیررسمی محسوب می شوند و نمی توانیم آن را کنترل کنیم.»

 

وی در ادامه افزود: «با همکاری و هماهنگی پلیس فتا پایگاه هایی را که اقدام به فروش دارو می کنند، ردیابی و پیگیری می کنیم. البته در این کار نهادهای دیگری چون پلیس، قوه قضاییه، سازمان تعزیرات، ستاد مبارزه با مواد مخدر و… نیز با ما همکاری می کنند؛ چرا که بسیاری از داروهایی که از این مسیر می آیند و به دست مصرف کننده می رسند، از نوع مخدر یا روانگردان هستند. بنابراین فعالیت های اینچنینی برای مقابله با قاچاق و خرید اینترنتی دارو در حال انجام است.»

 

ساکنان ساختمان فخر رازی، بیشترین نگرانی خود را متوجه اصالت و سلامت داروهای خریداری شده از طریق اینترنت می کنند کمااینکه خرید دارو از طریق اینترنت خارج از این چرخه است و نظارت کافی روی آن اعمال نمی شود.

 

 

 

این در حالی است که توزیع کلیه داروها در داروخانه از طریق شرکت های پخش صورت می گیرد و داروخانه ها اجازه ندارند که خارج از این چرخه است و نظارت کافی روی آن اعمال نمی شود. این در حالی است که توزیع کلیه داروها در داروخانه از طریق شرکت های پخش صورت می گیرد و داروخانه ها اجازه ندارند که خارج از این چرخه، دارویی را به فروش برسانند.

 

به دنبال بررسی های صورت گرفته از سوی مراجع نظارتی، پرونده بسیاری از داروخانه های متخلف به اتهام فروش داروی قاچاق و خارج از چرخه شرکت های پخش دارو به دادگاه ارسال شده است.

 

این حساسیت زمانی اوج گرفت که مشخص شد بیشتر داروهای قاچاقی که از طریق اینترنت به فروش می رسند داروهای تقلبی هستند یا اینکه در صورت اصیل بودن، تاریخ مصرف آنها گذشته است و مصرف آنها خطر مسمومیت و مرگ را به دنبال دارد.

 

همین موجب شده که انجمن داروسازان نسبت به فعالیت داروخانه های اینترنتی هشدار دهد. شاید بسیاری این موضوع را مطرح کنند که تجربه داروخانه اینترنتی، یک تجربه جهانی است که ایران نیز باید آن را اجرایی کند تا از قافله پیشرفت تکنولوژی عقب نماند همچنان که تاکسیرانی از قافله اسنپ عقب ماند و بعد از مدت ها جدال ناچار شد خود نیز به صورت اینترنتی، خدمات ارائه کند.

 

مهدی سجادی، دبیر انجمن داروسازان در این مورد موضعی صریح گرفت و گفت: «عرضه دارو در اینترنت، غیرمجاز و عرضه سایر اقلام غیردارویی تنها از طریق پایگاه داروخانه ها مجاز است. موضوع تقلب، قاچاق و تغییر تاریخ مصرف دارو، مکمل های غذایی و تجهیزات پزشکی یکی از مشکلات شایع در عرصه جهانی است که متاسفانه بازار ایران نیز به این مشکل مبتلا شده است.

 

براساس دستورالعمل سازمان غذا و دارو، عرضه دارو صرفا از طریق داروخانه ها مجاز است و در این خصوص هیچ گونه فروش اینترنتی نیز جنبه قانونی ندارد و داروخانه های سراسر کشور حق فروش دارو از طریق پایگاه های خود را ندارند.»

 

به نظر می رسد یکی از دلایل مخالفت سازمان غذا و دارو این است که امکان ارائه خدمات فنی داروخانه از طریق اینترنت وجود ندارد کمااینکه بسیاری از مسئولان فنی داروخانه موقع رویت نسخه از بیمار سوالاتی می پرسند و بعد دارو را تحویل می دهند در حالی که در این شیوه خرید و فروش، مشاور فنی حذف می شود.

 

 

این نکته که میزان درآمد ناشی از قاچاق دارو، یعنی دارویی که خارج از سیستم دارویی کشور به فروش می رسد، چقدر است همواره به محل چالش تبدیل شده است. گاه آمار فضایی هم ارائه می شود که با توجه به حجم قاچاق 15 میلیارد دلاری در کشور چندان قابل قبول نیست. این نکته را باید مورد توجه قرار داد که واقعا امکان برآورد دقیقی در مورد ارزش داروها و مکمل های به فروش رسیده در سایت های دارویاب وجود ندارد.

 

 

 

به نظر می رسد محمدنعیم امینی فرد، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس آمار دقیق تری از حجم قاچاق دارو در کل ارائه کرده که میزان آن حدود 600- 500 میلیون دلار در سال است، اما تبعات استفاده از داروی قاچاق آنقدر زیاد است که جا دارد دولت تدابیر جدی تری با بیندیشد تا مبادا خسارت جانی گسترده ای را رقم بزند.

 

 

ابوالحسن احمدیانی، معاون اسبق غذا و دارو: بسیاری بر این باورند که فعالیت سایت های دارویاب در ایران کاری ضروری است و باید به این موضوع تن داد. همچنان که خرید و فروش اینترنتی در حال حاضر به ضرورتی اجتناب ناپذیر تبدیل شده است.

 

البته من تاکنون با موردی در کشورهای پیشرفته مواجه نشده ام که دارو از طریق اینترنت سفارش داده شده و در نهایت این دارو در منزل تحویل داده شود. به فرض محال همچنین چیزی وجود داشته با شد، شما اطمینان داشته باشید که زیرساخت های لازم در چنین کشورهایی به وجود آمده است.

 

این در حالی است که هیچ زیرساختی در کشور ما ایجاد نشده است. فارغ از اینکه این رویکرد به بستری برای حمل و نقل داروی قاچاق تبدیل می شود. از طرفی باید این نکته را مدر نظر قرار دهید که فاصله داروخانه ها در کشور ما از استاندارد خوبی برخوردار است. به ازای هر هفت هزار نفر یک نفر داروخانه وجود دارد.

 

خوشبختانه سازمان غذا و دارو فاصله را جوری تنظیم کرده که همه امکان دسترسی به داروخانه را دارند و عدم دسترسی به داروخانه برای هیچ بیماری آزاردهنده نیست. امکانات داروسازی در اختیار مردم قرار دارد و این کار توجیه منطقی ندارد.

 

از سویی این نکته از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است که دارو حساسیت زیادی دارد. گاهی لازم است داروساز برای دارو سوال بپرسد و شرح حال بیمار را بگیرد. این ضرورت در این سیستم قابل پیاده شدن نیست. همین موجب شده ریسک این کار افزایش یابد. به همین دلیل وزارت بهداشت با این کار مخالفت می کند زیرا سلامت مردم را نشانه می گیرد.

 

محمد گودرزی، تکنسین دارو: امکان فروش دارو با اینترنت وجود ندارد؛ شاید بتوان مکمل ها و لوازم آرایشی و بهداشتی را از این طریق به فروش رساند هر چند بسیاری از داروهایی که از طریق این سایت ها برای لاغری یا آرایشی و بهداشتی تجویز می شوند، نمی توانند مشکلات افراد را برطرف کنند. مردم پس از خرید و صرف هزینه بالا تازه به داروخانه مراجعه می کنند و این سوال را مطرح می کنند که این دارو چه تاثیراتی را به همراه خواهدداشت؟

 

متاسفانه مردم در این مورد تحقیق کافی را قبل از خرید انجام نمی دهند و هزینه یالایی را به جیب این افراد سرازیر می کنند. هر چند وقت یک بار تب خرید یک محصول بین مردم فراگیر می شود. به محض تبلیغات ماهواره ای مردم برای خرید آن محصول هجوم می آورند. حتی گاهی تلویزیون هم وارد تبلیغات نادرست می شود کما اینکه در مورد کرم حلزون این اتفاق رخ داد.

 

با توجه به نیاز کاذب موجود در جامعه بسیاری از قاچاقچیان روی نقاط ضعف جامعه دست می گذارند، همانند داروهایی که برای افزایش قد یا لاغری فوری عرضه می شود. اگر قرار است با این رویکرد مبارزه شود باید برندهای معروف دارویی بتوانند در ایران نمایندگی داشته باشند، در این صورت قاچاقچیان دارویی کمتر می توانند فعالیت کنند چون صاحبان برند خود در ایران حضور دارند و در این صورت فعالیت قاچاقچیان، محدود می شود.

 

اگر قرار است محصولی مجوز داشته باشد باید از سیستم موجود تاییدیه اصالت و سلامت بگیرد در غیر این صورت دارویی که از این سیستم مجوز نگیرد، قاچاق محسوب می شود و باید با فروش آن برخورد شود.

 

 

 

نایب رییس هیات مدیره انجمن شرکت های صنعت پخش ایران، پیرو فعالیت سایت های دارویاب: درخواست اقدام قضایی کردیم

 

با یک کلیک دارو را تحویل می گیرد. این روزها فعالیت سایت های دارویاب به اوج خود رسیده است و تنها با یک سفارش، دارو را در منزل دریافت می کنید. بسیاری از این سایت ها داروهای مورد نیاز داروخانه ها را تحویل می دهند که البته این کار داروخانه ها خلاف قانون بوده و لازم است با آن برخورد شود.

 

داروخانه ها موظف هستند از شبکه رسمی پخش دارو، دارو را تحویل بگیرند که از سوی نهادهای نظارتی همواره رصد شده و مورد پایش قرار می گیرند.

 

فعالیت این سایت ها به قدری گسترده است که موجب شده انجمن داروسازان در خواست اقدام قضایی کند. نهادهای نظارتی قول داده اند با این سایت که با همکاری فتا و… شناسایی خواهدشد، برخوردی قانونی انجام دهند زیرا امکان دارد دارو در این فرآیند آسیب ببیند و استفاده از آن تبعات جبران ناپذیری را برای سلامت افراد به ارمغان بیاورد.

 

این دغدغه موجب شد با وحید محلاتی، نایب رییس هیات مدیره انجمن شرکت های صنعت پخش ایران در مورد تبعات فعالیت این سایت ها گفت و گویی داشته باشیم. محلات بر این باور است که مهم ترین دلیل مخالفت شرکت های پخش با این سایت ها، به دلیل فقدان نظارت است که فقدان نظارت سلامت مردم را تهدید می کند.

 

ما در این مورد نامه ای تهیه کردیم و به مراجع ذی ربط فرستادیم تا در این مورد اقدام عاجلی انجام دهند.

 

بله، مهم ترین خواسته ما برخورد با این سایت ها بود. قبلا هم ما مراتب اعتراض خود را نسبت به فعالیت چنین سایت هایی ابراز کرده بودیم. هدف ما در درجه نخست برخورد با این سایت هاست. البته بهتر است این سایت ها نتوانند به فعالیت خود ادامه دهند.

 

اعضای انجمن به صورت حقوقی و حقیقی هم این اعتراضات را قبلا مطرح کردند و خواستار برخورد مراجع ذی ربط شدند.

 

سایت های دارویاب نه مشروعیت قانونی دارند و نه از نظر حرفه ای درست است که این سایت ها به فعالیت خود ادامه بدهند. به هر حال فعالیت این سایت ها سلامت مردم را نشانه گرفته است و باید در این مورد اقداماتی جدی انجام داد.

 

در سراسر دنیا در مورد منشا تهیه دارو و بحث ردیابی آن اهمیت زیادی قائل می شوند؛ اما در مورد داروهایی که در این سایت ها عرضه می شود، به هیچ وجه نمی توان منشا تولید دارو را پیدا کرد. فارغ از منشا تولید دارو، نکته بسیار مهم از نگاه ما این است که دارو در چه شرایطی نگهداری می شود. امکان دارد دارو تقلبی باشد یااینکه اگر اصل هم باشد در شرایط نادرست نگهداری شود.

نکاتی در مورد شرایط نگهداری دارو ذکر کردید در حال حاضر از سوی نهادهای نظارتی ذی ربط و شبکه رسمی دارو هم اعمال می شود؟

 

بله، این موارد از سوی سازمان غذا و دارو مورد پایش قرار می گیرد، اما در شبکه های مجازی این موضوع قابل پیگیری نیست. برای بسیاری از متولیان امر این سوال به صورت جدی وجود دارد که این دارو کجا تهیه شده و از کجا وارد می شود؟ دارو از چه مواد اولیه ای تشکیل شده است؟ دارو چه ترکیباتی دارد؟ آیا از کیفیت لازم برخوردار است یا اینکه در مورد کیفیت دارو تردید وجود دارد. آیا دارو تقلبی است یا اصل است؟ این دارو عوارض دارد یا خیر؟ آیا دارو در شرایط مناسب نگهداری می شود؟ آیا تاریخ مصرف آن گذشته است یا هنوز زمان مصرف دارد؟ اگر این نکات مورد توجه قرار نگیرد و دارو مصرف شود، سلامت مردم به خطر خواهدافتاد.
 
با توجه به اینکه تمایل مردم برای خرید دارو از این سایت ها افزایش زیادی پیدا کرده است، چطور می توان مانع فعالیت این سایت ها شد. به فرض شما یک سایت را مسدود کردید، بلافاصله سایت دیگری راه اندازی شده و آن رویکرد بار دیگر تکرار خواهدشد؟

این موضوع را در یک فرآیند باید مورد توجه قرار داد. در گام نخست باید جلوی ورود کالای قاچاق گرفته شود. در بسیاری از موارد شاهد این هستیم که دارو قاچاق نیست اما از شبکه رسمی خارج شده و در این سایت ها به فروش می رسد. به همین دلیل بستن چند کانال و برخورد با عوامل آن کارساز نیست بلکه باید عوامل دیگر هم در این فرآیند مورد توجه قرار داد. در این صورت برخورد با این سایت ها موفقیت آمیز است.

 

بحث در مورد داروهای ماهواره ای متفاوت است اما بحث اصلی من کانال ها و سایت های متعدد است که به داروخانه ها این پیام رامی دهند و اعلام می کنند که چه داروهایی را موجود دارند و داروخانه ها می توانند در صورت تمایل از آنها دارو بخرند. در برخی موارد این داروها به مردم هم فروخته می شود که البته میزان فروش به مردم در کانال هایی که هویت مشخص دارند، بسیار اندک است.

 

اگر دارویی برای سلامتی مردم خوب باشد مورد توجه سیستم سلامت کشور قرار خواهدگرفت و از سویی بسیاری از شرکت های دارویی برای فروش بیشتر و انتفاع خود، آن دارو را تولید می کنند.

 

مردم باید این واقعیت را به خاطر داشته باشند که تبلیغ و فروش دارو از یک شبکه ماهواره ای زیر سوال است. به هر حال بسیاری از داروهای لاغری و زیبایی فاقد اصالت لازم هستند کمااینکه برخی از این داروها دارای ترکیبات شیشه هستند که در درازمدت منجر به اعتیاد فرد خواهدشد.

بحث دیگر بر سر ساختار موجود در شبکه رسمی دارویی کشور است. با توجه به اینکه داروخانه ها حق فروش دارو خارج از ساختار شرکت های پخش را ندارند، اما عملا مشاهده می شود که گاهی داروخانه ها اقدام به فروش داروهای قاچاق می کنند.

 

اگر برخورد با چنین داروخانههایی صورت نمی گیرد، این سوالی است که نهادهای نظارتی باید به  آن پاسخ بدهند. بهتر است در این مورد نظارت دقیق تری اعمال شود تا سلامت مردم آسیب نبیند.

 

نه، در این مورد نمی توان ارزیابی دقیقی داشت. چون رقم دقیقی در مورد میزان فروش آنها وجود ندارد. میزان داروی در اختیار این سایت های دارویاب چندان زیاد نیست اما حتی اگر درصد بسیار اندکی از داروهای موجود در داروخانه از این طریق تامین شود، بسیار خطرناک است و باید راهکاری را جست و جو کرد که این میزان داروی کم هم از سیستم دارویاب، وارد داروخانه های کشور نشود.

 

 

 

 

عبدالحمید چراغعلی، رییس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله: در حال حاضر سایت های دارویاب در کشور ما مرتکب تخلفی آشکار شدند. به دلیل همین تخلف آشکار و اینکه قانون به ما چنین اجازه ای را نمی دهد که دارو از طریق اینترنت به فروش برسد، باید با این سایت ها برخورد شود تا دیگر امکان فروش نداشته باشند.

 

البته این سختگیری تنها به قوانین کشور ما محدود نمی شود. شما امکان ندارد نمونه ای را در سایر کشورها پیدا کنید که دارو از این طریق فروخته شده باشد. با این حال مشاهده می شود خلافی به این بزرگی در کشور ما انجام می شود و نهادهای نظارتی هم با این سایت ها برخورد نمی کنند.

 

البته امکان دارد پزشک برای یک بیمار دارویی را سفارش بدهد اما اصلا این امکان وجود ندارد که بیمار خودش اقدام به سفارش دارو کند. در کشور ما واسطه ای به نام پزشک حذف شده است. حذف پزشکان از این روند بسیار خطرناک است و صدمات جبران ناپذیری را بر جامعه وارد می کند.

 

برای جلوگیری از فروش داروها به این شیوه بسیاری از صاحب نظران روش های مختلفی از جمله روش های قهری و فیزیکی را پیشنهاد می دهند. اگر قرار است این سایت ها برای فروش دارو دچار مشکل شوند در اولین اقدام لازم است به مردم آگاهی کافی داده شود تا مردم متوجه شوند که مصرف این داروها چه آسیبی را به افراد وارد می کند.

 

در این میان پلیس فتا و پلیس مجازی در حد امکان می توانند جلوی فعالیت این سایت ها را گرفته و مانع فروش بیشتر از سوی این سایت ها شوند.

 

واقعیت این است که تعداد این سایت ها آنقدر زیاد است که امکان برخورد با همه این سایت ها وجود ندارد و در این شرایط، سایت های موجود از عواملی همچون عدم نظارت کافی و عدم اطلاع رسانی به موقع به شهروندان سوء استفاده کرده و در فضای مجازی کاسبی خوبی برای خودشان راه می اندازند. پول جا به جا شده و درآمد سایت ها از محل فروش دارو بسیار زیاد است هرچند امکان ارزیابی دقیق وجود ندارد.

 

اگر قرار شود به دلیل مخالفت با این نحوه فروش پرداخته شود، باید گفت که دارو بالقوه می تواند خطرآفرین باشد. اگر قرار است دارویی به مصرف برسد، این تجویز باید از سوی کادر پزشکی انجام شود.

 

متاسفانه در شرایط موجود شاهد این هستیم که یک فرد با تجویز خود اقدام به مصرف دارو می کند. در چنین شرایطی سلامتی فرد به خطر می افتد و نظام سلامت ناچار به اعمال هزینه برای درمان فرد می شود.

 

نگهداری دارو باید در شرایط خاصی باشد، وگرنه سلامت دارو به تایید نمی رسد.  این نکته جای تاسف دارد که افراد در بیشتر مواقع به توصیه افراد غیرپزشک یک دارو را خریداری می کنند. این سایت ها معادلات فروش خود را جایی ثبت نمی کنند اما شما اطمینان داشته باشید که از این طریق سود سرشاری به جیب می زنند.

 

سود میلیاردی حاصل از این فروش در حالی صورت می گیرد که امکان نظارت به هیچ وجه وجود ندارد. تاکنون موارد بسیار زیادی از مسمومیت دارویی به دنبال استفاده از داروهای خریداری شده از این سایت ها گزارش شده است.

 

در شرایط کنونی وقت آن فرارسیده که از یک سو با این سایت ها برخورد شود و از سوی دیگر اطلاعات مردم را افزایش داد تا دیگر شاهد وقوع چنین حوادث تلخی نباشیم.