فرهنگ > دین و اندیشه – گفتاری از دکتر مهدی محقق، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی

با اهل استدلال با منطق با اهل موعظه با حکمت و با اهل جدل با مجادله احسن باید برخورد کرد زیرا با اهانت و زور گویی نمی‎‏توان حقیقتی را کشف کرد. این درس را از مناظره امام رضا(ع) با سایر فرق و ادیان دیگر می‎توان گرفت.

زمان امام رضا(ع) به علم و دانش اندوزی توجه بسیاری شد. زیرا پیامبر به طلب علم حتی در چین تأکید کرده بودند و در این دوره مسلمانان درِ علم را بر خود نبستند و حتی سخنان کافران را هم مورد شنود قرار دادند. زیرا ارزش انسان در اسلام به علم است. روزی پیامبر از دو طبیبی که برای معالجه بیماری فرستاده بودند پرسیدند کدامیک از این دو حاذق‎تر هستند نپرسیدند پیرو کدام دینی یا اهل کدام قبیله و نژادی هستند. پس معلوم می‎شود که علم بر دیگر صفات انسان ارجحیت دارد. علی(ع) هم در نهج البلاغه می‏ فرمایند قیمت هرکس به اندازه دانش اوست. قرآن نیز می‎فرماید هل یستوی الذین یعلمون و لایعلمون، آیا آنهایی که می‏ دانند با آنهایی که نمی دانند برابرند؟

در زمان امام رضا(ع) ترجمه ‏هایی از زبان سانسکریت و سریانی به عربی و فارسی صورت گرفت. زیرا برای گفتگو با سایر فرق لازم بود عقاید آنها را بدانند. امام رضا(ع) با دانشمندان مختلف مناظره کردند چرا که هدف از دانش هم همین است، نقد کردن سخن یکدیگر و پذیرفتن حقیقت. بیرونی و فارابی و ابن سینا هم از مناظرات امام رضا(ع) بسیار در مباحث خود استفاده کردند. در باره کتاب های ستاره شناسی و پزشکی مشکلی در نرجمه‏ ها پیش نیامد اما در مسائل فلسفی و مابعدالطبیعه مترجمان نمی‎توانستند ترجمه مناسب به خوانندگانشان ارائه دهند. زیرا مباحث غربی در تضاد با اعتقاد مسلمانان بود و همچنین بسیاری از اصطلاحات غربی معادل نداشت.

بنابراین فلسفه را تکفیر کردند نه از این جهت که فلسفه کفرآمیز بود بلکه ترجمه‏ های ناقص و نامناسب این شبهه را ایجاد کرد. اما دانشمندان بزرگ در صدد رفع اختلافات بودند و آنجاهایی که مغایر با مبانی اسلامی بود ترجمه نکردند. به عنوان مثال فارابی در ترجمه کتاب نوامیس ارسطو برخی نکات را نیاورد. یا همچنین بیرونی که از زبان سانسکریت کتابی را در مکتب بودا به عربی ترجمه کرد مسائل نامأنوس را نیاورد این نکته در مقایسه با ترجمه انگلیسی این کتاب معلوم می‏ شود که بیرونی چه هشیاری از خود به خرج داده است.

/6262

This entry passed through the Full-Text RSS service – if this is your content and you’re reading it on someone else’s site, please read the FAQ at fivefilters.org/content-only/faq.php#publishers.

RSS