فرهنگ > کتاب – اخیرا کتابی منتشر شده که به صورت مستند و با استفاده از آرشیوهای عثمانی، ایران و عراق به موضوع کشتار مردم کربلا به دست سپاه محمدنجیب پاشا، والی بغداد در سال 1258هـجری قمری/1843میلادی می‌پردازد.

در مقدمه کتاب:”گزارش یک کشتار: بررسي مستند حادثه حمله نجيب پاشا به كربلاي معلي” نوشته سید علی موجانی و امیر عقیقی بخشایشی، سیما طایفه که توسط حجت الاسلام والمسلمین رسول جعفریان منتشر شده،آمده است:

شاید این قاعده برای بسیاری از کشورهایی که اکنون مرزهای جغرافیایی آنها را از یکدیگر جدا کرده، صادق باشد که آنها به دلیل اشتراک در مسائل قومی، دینی و مذهبی، و نیز جغرافیایی و اقتصادی و فراتر از آن در ادواری به دلایل سیاسی، سرنوشت واحدی داشته اند و ضمن آن که در دل خود گرفتار تعارضات و چالشهایی نیز بودهاند، اما مسیر کلی آنها به یک سمت و سو بوده است.
ایران و عراق از این دست کشورها هستند، چنانکه در برخی از ادوار تاریخی، حتی از پیش از اسلام، مطلقاً تصور جدایی میان آنها وجود نداشت، ضمن آن که بحثهای قومی و دینی همان روزگار هم بود، اما قوت نقاط مشترک بیش از آنی بود که بخواهد آنها را رودروی هم قرار دهد. پس از اسلام، و در طول قرون، این مناسبات فراز و نشیبهای زیادی داشته است، اما چنان که میدانیم، از پس از تشکیل ایران ایلخانی، سرنوشت ایران و عراق باز مشترک شد و تمایز میان آنان به کلی کنار گذاشته شد. در دوره ترکمانان نیز اوضاع به همین شکل بود تا آن که دولت عثمانی در غرب و دولت صفوی در شرق برابر هم قرار گرفتند. بسیار طبیعی بود که صفویان که خود را میراثدار ترکمانان میدانستند، تعریف یک دستی برای منطقهای به وسعت نیمه غربی ایران و عراق داشته باشند، اما مشکلاتی که پیش آمد، از جمله توسعهطلبی عثمانیها به سمت شرق یا همان سیاست شرقی، آنان را به تسلط تجاوزکارانه بر عراق کشاند و به دلیل اختلافاتی که با صفویان برای‌شان پیش آمد، تصمیم به ماندن در این منطقه گرفتند.
این تسلط تجاوزکارانه چند قرن به طول انجامید و صرف از نظر مسائل مختلف، مشکل مهمی را میان مردم دو سو که تا پیش از آن در قرون طولانی تفکر یک سرزمینی داشتند، ایجاد کرد. بویژه که ایران شیعی صفوی که این بار از نظر مذهبی یک دست شده بود، در مقابل دولت عثمانی سنی قرار گرفت که بر عتبات عالیات و شیعیان عرب و عجم آن نواحی تسلط یافته بود. مجادلات آنان میان جنگ و صلح خبر ادامه یافت، اما مردم دو طرف، بهویژه ایرانیان همچنان همان ایدههای قرون قبل را داشتند و رفت و آمد میکردند. آنها تحمل هر نوع سختی را در مرزها بر خود هموار میکردند تا بتوانند به زیارت بروند و حتی در آنجا بمانند. در تمام دوره صفوی تلاشهای زیادی شد تا اوضاع به روال دوره ترکمانان باز گردد، اما محدودیتهایی که دولت صفوی برای دولت بزرگ عثمانی داشت، مانع از آن بود که پس از پیروزیهای موقت، امکان باز گرداندن آن وضعیت باشد. دولت قاجاری به این بسنده کرده بود که بتواند به نوعی حافظ منافع ایرانیان و اماکن شیعی در عراق باشد و میکوشید با روابط دیپلماتیک مناسب، این مهم را محقق سازد.
داستان کشتار در کربلا به سال 1258 هجری قمری. 1842 میلادی ـ موضوع این کتاب ـ برگی از ادامه همان مسائل مشکلات است، داستانی که یادآور منازعات کهنه میان عثمانی ـ ایرانی است و تاوان آن را باید مردم عرب و عجم کربلا در آن سال بپردازند.
معالاسف، حادثه یاد شده که خسران و زیان آن در کنار حمله چند دهه قبل وهابیها به کربلا برای شیعیان بسیار زیاد بود، از طرف ما ایرانیها کمتر مورد توجه قرار گرفته است. درحالیکه ترکها، پژوهشگران عراقی و بعضاً فرنگی‌ها، به این موضوع پرداختهاند. این در حالی است که همچنان اسناد زیادی وجود دارد که در روشن کردن این برگ از تاریخ میتواند به ما کمک کند.

1717

This entry passed through the Full-Text RSS service – if this is your content and you’re reading it on someone else’s site, please read the FAQ at fivefilters.org/content-only/faq.php#publishers.

RSS