اصطلاح نامه روانشناسی

هيپو كا مپوس                                                             Hippocampus    

   هيپو كامپ داخلي ترين بخش لوب گيجگاهي در جائي است كه اين لوب ابتدا به سطح زيرين مغز و سپس به طرف بالا تا مي خورد و به سطح زيرين بطن جانبي         مي رسد . دو هيپو كامپ براي در مان صرع در تعدادي از بيماران بر داشته شده اند . اين عمل اثري بر روي حافظه شخص براي اطلاعات انبار شده در مغز قبل از خارج كردن هيپوكامپها ندارد. اما بعد از خارج كردن آنها ، اين افراد توانايي بسيار كمي براي ذخيره انواع زباني و علامتي حافظه هادر حافظه  دراز مدت يا حتي در حافظه كوتاه مدتي كه بيش از چند دقيقه طول بكشد دارند . لذا اين افراد قادر به بر قراري حافظه هاي دراز مدت جديد براي آن دسته از انواع اطلاعات نيستند كه پايه هوش راتشكيل مي دهد .

                                                                                     ( گايتون ، 1991)

هيپوكامپ بين تالاموس و كرتكس مغزي يعني نزديك قسمت پشتي مغز پيشين قرار دارد . دو دسته تارهاي اصلي بنام فور نيكس ( طاق ) ( F  ornix) فيمبر ( حاشيه ) Fimbria هيمپوكامپ را به هيپو تا لا موس و ساختارهاي ديگر مرتبط مي كنند .

                                                                              ( كالات  ،  1989 )

هيجان                                                                                  Emotion

   هر ئنوع تجربه ذهني ، حالت عاطفي يا احساساتي كه به طور هشيار و به طور ذهني تجربه مي شود ( مثل عشق ، نفرت ، محبت ، ترس ، اضطراب ) و با تظاهرات عيني      ( مثل پريدگي رنگ ، سرخ شدن چهره و … ) همراه است . وقتي شخص از نظر هيجاني تحريك مي شود ، تجربه هايي مثل خوشي ، تهييج ، غم ، ترس و اضطراب و … به او دست مي دهد .                                                    ( ساعتچي ، 1374 )

« ي »

ياخته عصبي ( سلول عصبي )                                                   Neuron

   ياخته عصبي ، ياخته اي است كه مخصوص تبادل اطلاعات است . اين ياخته واحد كار كردي اصلي مغز و دستگاه عصبي است .

   ياخته هاي عصبي حسي از يك نوع ياخته عصبي تشكيل شده اند و در اندامهاي گيرندة بدن ( چشم ، گوش ، پوست ، زبان و بيني ) وجود دارند و اطلاعات را به مغز انتقال مي دهند . ساير انواع ياخته هاي عصبي شامل ياخته هاي عصبي ارتباطي و ياخته هاي عصبي حركتي است . ياخته هاي عصبي ارتباطي يا خته هاي عصبي حسي را با ياخته هاي عصبي حركتي ارتباط مي دهند و ياخته هاي عصبي حركتي اطلاعات را به غدد و ماهيچه ها مي برند . يك ياخته عصبي ، يك ياختة زندة واحد است ، اما به ساختارهاي مجزايي تقسيم مي شود . دندريت به جسم ياخته خبر مي برد . جسم ياخته خود شامل هسته ياخته است . اكسون در انتهاي جسم ياخته قرار دارد كه به صورت رشته اي نخ مانند است و اطلاعات را به ياختة عصبي ديگر يا يك غده و يا ماهيچه مي رساند . ياخته هاي عصبي از طريق پيوند گاههايي موسوم به سينا پس با هم ار تباط دارند .                                                                        ( برونو  ،  1370 )

ياد آوري                                                                                  Recall

   يكي از خصوصيات ياد آوري بازسازي اطلاعات از حافظه است . ياد آوري اغلب در برابر حافظة بازشناسي است كه به جاي باز سازي به تشخيص و مطابقت اطلاعات موجود در حافظه با اطلاعات جديدي مي پردازد . اهميت باز سازي اطلاعات براي ياد آوري ، مشكلاتي را در باب مطالعة ياد آوري مطالب ( مثلاً عكسها ) پديد مي آورد به طوريكه حتي وقتي فشاري بر روي حافظه نباشد ، بازسازي ضعيف است . اين عامل احتمالاً موجب نشده تحقيقات مربوط به ياد آوري به استفاده از نمادهاي زباني قابل باز سازي براي ياد آوري از قبيل حروف ، اعداد ، كلمات ، جملات و داستانها گرايش پيدا كند . مسلم است كه مطالب كلامي در تحقيقات ياد آوري نقش تعيين كننده دارد . در آزمايش ياد آوري مي توان دو روش اصلي را از يكديگر تميز داد :  يا د آوري با نشانه –  ياد آوري آزاد . ( براي اطلاعات بيشتر به ياد آوري با نشانه و آزاد مراجعه نماييد ) .                                                               ( آيسنك  ، 1944)

ياد آوري آزاد                                                                Free  recall

   در ياد آوري آزاد نشانه ها وجود ندارند . براي مثال در آزمايش ياد آوري با نشانه ممكن است به فرد ده زوج واژه نشان داده شود . به طوري كه در هر زوج ، يكي از واژه ها نشانة واژه ديگري باشد . از سوي ديگر در آزمايش ياد آوري آزاد ممكن است به فرد فقط ده واژه داده شود و از او خواسته شود همة ده واژه را مجدداً بازگو كند . در روش ياد آوري آزاد ، نقش فر آيند هاي بازيابي به اين شكل آشكار نمي شود .                                                                       ( آيسنك      1944)

   يك روش تجربي در پژو هش هاي حافظه كه در آن آزمودني مي تواند اقلامي را كه براي حفظ كردن به او داده شده به هر ترتيبي كه مايل است به خاطر آورد .

                                                                              ( پور افكاري  1373 )

ياد آوري با نشانه                                                           Clued  recall

   در ياد آوري با نشانه ، نشانه يا اشاراتي ( اطلاعاتي كه به نحوي با اطلاعات قابل باز سازي ارتباط دارد ). به هنگام ياد آوري در اختيار فرد قرار مي گيرد . با تغير تعداد و ماهيت نشانه هايي كه در ياد آوري با نشانه وجود دارد ، مي توان نشان داد كه احتمال موفقيت در ياد آوري به نتيجة فر آيند هاي مختلف باز يابي بستگي دارد كه ذنجير وار روي مي دهد .                                                            ( آلسينك  ، 1994 )

ياد زودودگي                                                                       Amnesia

   آمنز يا اصطلاحي كلي است كه هر نوع نقص يا فقدان موقتي يا دائمي در حافظه را شامل مي شود . در نوع روانزاد آن اغلب موارد نقص حافظه به يك رويداد به غايت منفي در زندگي ، مثل فقدان يك عزيز ، مربوط مي شود . نوع افراطي و نادر آن گريز F  ugue است كه در آن بيماران فراموش مي كنند كه چه كسي هستند و حتي ممكن است هويت جديدي براي خود قائل شوند ، نوع شايعتر ، بيماريهاي ياد زدودگي هيستر يك گزينشي (   S elective  hysterical  amnesia) است كه شخص مبتلا به آن نمي تواند حوادث نا گوار را به خاطر آورد كه شايعترين نمونه هاي آن بيماري ياد زودودگي به سبب جنگ و بيماري ياد زدودگي به سبب جنايت خشونت بار است .

                                                                                 ( آيسنك   ،  1944 )

   زوال همه يا بخشي از خاطرات گذشته . اين زوال هميشگي نيست بلكه با رفع ياد زوددگي ، خاطرات فراموش شده دوباره به خاطر مي آيد .

                                                                     ( هيلگارد و اتكينسون ، 1983)

ياد گيري                                                                            Learning

   يادگيري به طور كلي فعاليتي دگر گون ساز است كه افراد را براي مقابله با رويداد ها و سازش با محيط آماده مي سازد و در موقعيتهاي مختلف و در اكثر سطوح زندگي حيواني ، از بازتابهاي شرطي جانوران پست تا فرايند هاي پيچيده شناختي افراد آدمي رخ مي دهد .

يادگيري در واقع هم ، يك رشته فرايند است و هم فر آورده تجربه ها . و يكي از  مهمترين شيوه هاي رشد و پيشرفت آدمي به شمار مي آيد .

                                                                                ( در ويل  ،  1375 )

ياد گيري تغيري دائمي در رفتار است كه در نتيجه تجربه و تمرين رخ مي دهد . اين تغير قابل استناد به عوامل فيزيو لو ژيكي نظير خستگي يا مصرف دارو و نيرو هاي مكانيكي نظير لغزيدن و همين طور ناشي از رسش « تكامل جسماني » نمي باشد .

                                                                            ( لطف آبادي  ،  1374 )

ياد گيري معنايي                                            Meaningful  learning

   يادگيري معنايي از راه ايجاد ارتباط بين مطالب تازه و مطالب قبلاً آموخته شده ايجاد مي شود . يعني بين مطالب قبلي و جديد نوعي ارتباط بر قرار مي گردد . ياد گيري معنايي مستلزم آن است كه ياد گيرنده از قبل مفاهيمي را كه مفهوم جديد قابل ربط دادن به آن است آموخته باشد . وقتي كه مطالب تازه وارد ساخت شناختي مي شوند هر يك از آنها در جاي مناسب خود و در زير مطالب جامع و كلي قرار مي گيرند . اگر اين امر ميسر باشد ياد گيري معنا دار صورت مي گيرد .      ( سيف  ، 1379 )