اصطلاح نامه روانشناسی

« ن »

ناحيه بروكا                            s  area                                  ‘  Broca

   يك ناحيه ويژه در قشر پيشاني موسوم به ناحيه بروكا تامين كننده مدار عصبي براي تشكيل كلمات است . در اين جاست كه برنامه ها و طرحهاي حركتي براي بيان كلمات انفرادي يا حتي عبارات كوتاه ايجاد شده و انجام مي گيرد . اين ناحيه همچنين در ارتباط نزديك با ناحيه فهم زبان ورنيكه در قشر ارتباطي گيجگاهي عمل مي كند .

                                                                                    ( گايتون  ،  1991  )

ناحيه ورنيكه                                                        s  area ‘ Wernicke

   ناحيه اصلي براي درك زبان موسوم به ناحيه ورنيكه در عقب قشر شنوايي اوليه در بخش خلفي لوب گيجگاهي فوقاني قرار دارد . بدنبال آسيب شديد در اين ناحيه ، شخص ممكن است به خوبي بشنود وحتي كلمات مختلف را تشخيص دهد اما قادر نخواهد بود اين كلمات را به صورت يك فكر قابل درك در آورد . بهمين ترتيب فرد ممكن است بتواند كلمات يك نسخه چاپي را بخواند اما قادر نخواهد بود كه مفهوم آن را در يابد .                                                               ( گايتون  ،  1991 )

نارسا خواني                                                                          Dyslexia

    ديس لكسي يا نارسا خواني اصطلاحي است كه براي كودكاني كه علي رغم هوش طبيعي قادر به خواندن نيستند به كار مي رود . اين گروه از كودكان ممكن است واژه هاي بسياري را بدانند و به راحتي آنها را در مكالمه به كار گيرند ، اما قادر به درك و شناسايي نشانه هاي نوشتن يا چاپي نيستند . كودكان نارسا خوان اكثراً مشكلاتي در جهت يابي فضايي ، تشخيص راست و چپ ،بالا و پائين ، توالي حروف و كلمات ،

هماهنگي بين چشم و دست ، ارتباط بين اعضاي بدن خود و ديگران دارند .

                                                                  (سيف نراقي و نادري ، 1380 )

نارساييهاي ويژه يادگيري                     Specific  learning  failures

   عنوان نارساييهاي ويژه يادگيري براي دانش آموزاني كه داراي بهره هوشي طبيعي هستند ، ولي در يادگيري برخي از مهارتها مانند تكلم ، خواندن ، هجي كردن ، نوشتن ، حساب كردن ، ادراك بينايي ،ادراك شنوايي ، توالي حافظه بينايي و توالي حافظه شنوايي دچار اشكال هستند ، به كار مي رود .

   عللي را كه براي شكست اين كودكان در امر يادگيري شايسته ذكر است ، چنين مي توان بيان كرد : فقدان انگيزش كافي ، فقدان توجه و دقت لازم ، دقت پيش از اندازه به جزئي از كل ، فقدان هماهنگي لازم در حركات و جنب و جوش بيش از حد .

                                                                   ( سيف  نراقي و نادري ، 1380 )

نا سازگاري                                                                Mal adatation/

Mal  adjust  ment

   سازگاري اساساً رابطه اي است كه ارگانيسم با محيط خود بر قرار  مي سازد . مفهوم ضمني در اينجا اين است كه وقتي اين رابطه انطباقي است حالت سازگاري وجود دارد ، وقتي انطباقي نيست حالت نا سازگاري در كار است . به طور كلي ، اين اصطلاح در ارتباط با معيارها و ارزشهاي اجتماعي و فرهنگي به كار مي رود . هر چند مي توان آنرا در مورد حالات زيست شنا ختي اساساً نيز مورد استفاده قرار داد .

                                                                                 ( پور افكاري ، 1373 )

ناكا مي                                                                            Frustration

هنگامي كه راه دستيابي به يك هدف خواستني بسته مي شود يا دستيابي به آن به تاخير مي افتد ، ناكامي روي مي دهد ، سد هاي گوناگوني ، چه دروني و چه بيروني ،

بر سر راه كوششهاي فرد براي دستيابي به هدف قرار مي گيرد .

                                                                ( اتكينسون  و هيلگارد ، 1983 )

نا كامي بيروني                                               External  fruatration

   سد هاي محيط اجتماعي به صورت محدويتهايي است كه مردم به آدمي تحميل    مي كنند ، از امرو نهي پدر و مادر گرفته تا مسائل گسترده تر تبعيض نژادي يا جنسيّتي ، يا سد هايي كه در محيط فيزيكي وجود دارد مانند را هبندان در خيابانها ، صفهاي دراز براي خريدار از فروشگاهها ، خشكساليهايي كه محصولات كشاورزي را از بين مي برد و سر و صدا كه راه بر تمركز فكر مي بندد ، همه در زمرة همين محدوديتها است .

                                                                 ( اتكينسون و هيلگارد  ،  1983 )

ناكامي شخصي   /                                           personal ، Despair

Self frustration

   گاه چيزي كه مانع دستيابي آدمي به هدف و خشنود شدن وي مي شود از كم و كاستيهاي خودش سرچشمه مي گيرد . معلوليتهاي جسماني ، نداشتن بعضي از توانائيها و يا خويشتن داري نا بسنده نيز ممكن است آدمي را از رسيدن به هدف باز دارند . اگر كسي هدفهايي براي خود انتخاب كند كه فراتر از توانائيهاي اوست محتملاً دچار ناكامي خواهد شد .                                      ( اتكينسون و هيلگارد  ، 1983 )

نظام ارزشي                                                                 Value  system

   آن دسته از ارزشهاي فرد كه داراي ارتباط منطقي با يكديگر هستند و رفتار و سلوك وي را تنظيم مي كنند .                                          ( ساعتچي  ،  1374 )

نظام شناختي                                                        Cognitive  system

   به مفاهيم ، رو يه ها ، راهبرد ها ، نظريه ها و فنون مربوط به روانشناسي شناختي كاربردي و خاصه به تغيير و اصلاح شناختي رفتار ، شناخت در ماني و رفتار درماني شناختي مجموعاً نظام شناختي گفته مي شود .

                                                                                 (ساعتچي  ، 1377 )

نظريه چامسكي                                               Chomsky . n . theory

   بسياري از روانشناسان زبان مي گويند كه به كودكان خردسال دستور زبان آموخته نمي شود ، بلكه آنان از كلمات و جملاتي كه مي شنوند به نحوي قواعد پيچيده را استنباط و انتزاع مي كنند . اين كار به قدري پيچيده است كه تا زماني كه ذهن كودك تا اندازه اي آمادگي پردازش درون دادهاي زباني و استخراج قواعد دستور زبان را پيدا نكرده است عملي نخواهد شد نو آم چامسكي كه يكي از رهبران طرفدار اين نظر بود ، معتقد است كه در انسان مكانيزم مغزي ذاتي اي وجود دارد كه به فراگيري زبان اختصاص دارد.

   چامسكي نام اين مكانيزم را « دستگاه فرا گيري زبان » ناميده است . بنابر نظر چامكي فطري بودن مكانيزم زبان از آنجا ناشي مي شود كه روند توليد آوا ، همان طور كه قبلاً گفتيم ، همگاني و داراي نظم است . علاوه بر اين ، همه كودكان صرف نظر از زباني كه مي آموزند توالي يكسان را مي گذارنند : غان و غون كردن ، گفتن اولين كلمه در يكسالگي ، به كار بردن تركيبات دو كلمه اي در نيمه دوم سال دوم زندگي ، و تسلط بر غالب قواعد دستور زبان خود در سن 4 تا 5 سالگي . در همه زبانها اولين كلمات و جملاتي كه كودكان مي سازند بيانگر روابط معنايي اي است كه بين همه فرهنگها مشترك است .                                                     ( يا سايي  ،  1377 )

نرون                                                                                       Neuron

   نرونها تكانهايي را از يك محل به محلهاي ديگر انتقال مي دهند ، هر نرون يك هسته ، يك غشاء  ، چندين ميتو كندري و ريبوزوم و ساختار هايي دارد كه مختص يافته هاي حيواني هستند . تنها چيزي كه نرونها را از ياخته هاي ديگر متمايز مي كند ، شكل آنهاست . از مركز هر نرون تعداد زيادي تار (f ibers) كوچك و نازك خارج مي شوند . نرون حركتي ( Motor  neuron) نروني كه جسم ياخته اي اش در نخاع شوكي است . و يك تار آن تا ماهيچه امتداد دارد . نرون حركتي مانند بيشتر نرونها چهار جزء عمده دارد : جسم ياخته اي (  cell body) ، دندريت ها (Dendrites) ، يك اكسون( Axon  ) پايانه و پيش سيناپسي ( Presynaptic  ending) ، همچنين شامل تعدادي ريبوزم و ميتوكندري و ساختارهاي ديگر است .

                                                                                         ( كالات ، 1989)

نقش                                                                                             Role

   نقش ، الگو يا تيپ رفتاري كه كودك يا بزرگسال بر حسب انتظارات ديگران انتخاب مي كند . اين واژه از هنر تأتر قديم فرانسه اخذ شده كه در آن role به تومار كاغذي گفته مي شد كه نقش بازيگر در آن نوشته مي شد ، در روانشناسي اجتماعي ، معمولاً به هر الگوي رفتاري اطلاق مي شود كه به حقوق ، تعهدات و وظايفي كه از كسي انتظار مي رود ، به او آموخته مي شود ، يادر موقعيت هاي اجتماعي خاص انجام آن ها تشويق مي شود ، ارتباط پيدا مي كند . در واقع مي توان گفت كه نقش شخص دقيقاً چيزي است كه ديگران از او انتظار دارند و پس از يادگيري و دروني شدن نقش ، چيزي است كه خود شخص از خويشتن انتظار دارد . نقش ها تظاهرات گوناگون پيدا مي كنند . ممكن است لحظه اي باشند ، مثل برنده يك بازي يا ممكن است ربطي به زمان نداشته باشند . مثل كودك ، والد ، همسر يا ممكن است اساساً دائمي باشند مثل مرد و زن                                          ( پور افكاري  ، 1373 )