اصطلاح نامه روانشناسی

مرحله حسي –  حركتي                          Sensory  –  motor  stage

   در مرحله حسي – حركتي كه ازتولد تا حدود 2 سالگي به طول مي انجامد كودك هنوز زبان را نياموخته است . از آنجا كه در اين مرحله كودك براي اشياء كلمه در اختيار ندارد ، وقتي كه مستقيماً با آنها درگير نباشد ، يعني از مقابل چشمانش دور شوند ، ديگر براي كودك وجود خارجي ندارند . بنابر اين ، تعامل با محيط صر فاً جنبه حسي و حركتي دارد و صرفاً با اينجا و اكنون سرو كار دارد . همچنين كودكان در اين دوره خود محور ( خود مدار ) هستند ، يعني در مورد هر چيزي با توجه به خودشان داوري مي كنند و جهان روانشناختي آنان تنهاجهان موجود است . اما در اواخر اين دوره كودكان مفهوم بقاي شي ء يا ثبات شي را كسب مي كنند.به سخن ديگر ، درك مي كنند كه اشياء اگر از ميدان تجربه مستقيم آنان خارج شوند باز هم وجود دارند .

                                                                    ( هرگنهان والسون  ،  1997)

مرحله عمليات صوري                            Formal  operations  stage

   در اين مرحله كه از حدود 11، 12 سالگي تا حدود 14، 15 سالگي به طول          مي انجامد كودكان مي توانند با موقعيتهاي فرضي كار كنند و فرايند هاي فكري شان منحصراً به موقعيتهاي عيني و محسوس محدود نيست . همچنين در اين مرحله تفكر كودكان بر موازين كامل منطق استوار مي شود و قادرند مسايل و امور انتزاعي را درك نمايند . بنابر اين ، در اين مرحله دستگاه ذهني شخص به بالا ترين سطح تحول خود مي رسد ، امّا اين دستگاه مي تواند در جهت حل كردن سلسله اي بي پايان از مسايل در طول زندگي شخصي هدايت شود .

                                                                     ( هرگنهان والسون  ،  1997 )

مرحله عمليات عيني                            Concrete  operations stage

   كودكان در اين مرحله كه از حدود 7 تا حدود 11 ، 12 سالگي به طول مي انجامد قادر به درك مفهوم بقا ميشوند و نيز توانايي طبقه بندي و رديف كردن (يعني مرتب كردن اشياء از بزرگ به كوچك و بالعكس ) را كسب مي كنند و مفهوم عدد را      مي آموزند . اما در ضمن اين مرحله فرايند هاي فكري بر رويداد هاي واقعي كه كودك مشاهده مي كند متمركز است . مادام كه كودك با مسايل محسوس يا غير انتزاعي سر و كار داشته باشد از عهده حل كردن همه گونه مسايل ساده و پيچيده بر مي آيد .

                                                                      ( هرگنهان والسون  ،  1997 )

مشاهده                                                                          Observation

   روان شناسان براي جمع آوري اطلاعات گاه با رجوع به عالم واقع و مشاهده و قايع اتفاقيه در آن ، اقدام به گرد آوردي اطلاعات مي نمايند ويژگي مهم اين روش در اين است كه مشاهده گر تنها به گرد آوزري اطلاعات در زمينه موضوع مورد مطالعه خود پرداخته بدون اينكه در روند طبيعي وقايع تغييري ايجاد كند . مشاهده علمي با داشتن هدفي خاص و با برنامه اي از پيش تعيين شده انجام مي گيرد و از اين و به اين مشاهده اصطلاحاًمشاهده منظم گفته مي شود. در مشاهده منظم محقق مي داند كه بايد به دنبال چه چيزي باشد و چه رفتار هايي را ثبت كند .     ( احمدي و فراهاني  ،  1370 )

مصاحبه                                                                               Interview

   نوعي گفتگوي هدايت شده به منظور كسب اطلاعات لازم و با توجه به هدف يا هدفهاي مورد نظر . انواع مختلف مصاحبه عبارتند از : مصاحبه باليني ، مصاحبه استخدامي ، مصاحبه ارزشيابي ، مصاحبه تحت فشار ، مصاحبه گروهي ، مصاحبه فرد با فرد ، مصاحبه ساخت دار ، م2صاحبه آزاد  و   …         ( ساعتچي  ،  1374 )

مغز                                                                                            Brain/

Encephalon

   مغز يك انسان ساختار پيچيدة دستگاه عصبي است كه در جمجمه قرار دارد . مغز در حدود يك كيلو و نيم وزن دارد و محيط آن در حدود 45 سانتي متر است . كه در حجم كوچك آن 30 ميليارد ياخته عصبي انباشته شده است .  ( برونو ، 1370 )

مغز پسين                                                          Rhombencephalon/

Hind  brain

   مغز پسين شامل بصل النخاع (Medulla) ، پل (Pons) ، مخچه (Cerebellum) است . مغز پسين همراه با مغز مياني و ساختارهاي مغز پسين ساقه مغز را تشكيل        مي دهد .بصل النخاع يا پياز مستطيلي شكل درست بالاي نخاع شوكي قرار دارد.

پل مغز ، ناحيه جلويي را به بصل النخاع مرتبط مي كند .

   مخچه ، ساختار بزرگي كه چين خوردگيهاي بسيار عميقي دارد ، مشاركت آن در كنترل حركات كاملاً شناخته شده است .                            ( كالات ، 1989 )

مغز پيشين                                                                Telencephalon /

Fore  brain

   مغز پيشين بزرگترين و برجسته ترين قسمت مغز پستانداران است . بخش بيروني آن كرتكس مغزي (  Cerebral  cortex) است . زير كرتكس مغزي تعدادي از ساختارهاي مغز پيشين از جمله تالاموس (Tha lamus) پياز بويايي (Olfactory bulb) ، هيپو تالاموس ( Hypo thalamus) ، غده  هيپوفيز (Pituitary  gland) ، عقده هاي پايه (Basal  ganalia) ، هيپوكامپ (Hippocampus) و با دامه (Amygdala) قرار دارند .                                  ( كالات   ،  1989 )

داروي ضد اضطراب                                          Antianxiety  Drugs

   داروي كند كننده دستگاه عصبي مركزي كه موجب كاهش تنش مي شود . كمي خواب آلودگي ايجاد مي كند ولي نه به ميزان زياد .واليوم وليبريوم دو نمونه از اين داروها هستند . به اين دارو ها آرامبخش نيز گفته مي شود .

                                                                     ( اتكينسون و هيلگارد ، 1983)

مفهوم                                                                                  Concept /

Notion/

Conception

   ويژگيها يا روابط مشترك طبقه اي از اشيا يا انديشه ها . مفهوم ها ممكن است مربوط به اشياي عيني باشند ( مانند مفهوم چنار كه به نوعي معيني از درخت اشاره دارد ) و با مربوط به انديشه هاي انتزاعي ( مانند برابري ، عدالت و عدد ) ؛ اما در      هر حال به روابط مشترك بين انواع گوناگون اشيا يا انديشه ها اشاره دارند .

                                                                 ( اتكينسون و هيلگارد ، 1983)

مفاهيم كاركرد هاي متعددي دارند . كه عبارتند از :

1)طبقه بندي : طبقه بندي عبارتست از تعيين اين كه يك مورد خاص مصداقي از يك مفهوم هست يا نه ، يا اينكه مفهومي زير مجموعه ديگري است يا نه .

2)درك و تبيين : طبقه بندي اجازه مي دهد سيستمهاي هوشمند تجربياتشان را به پاره هاي معنا دار تجزيه و آنها را تفسير كنند . مثلاً اگر شخصي حيواني را به عنوان مار زنگي شناسايي كند او موقتيش را خطر ناك تشخيص خواهد داد . يا مفهوم « درون گرا » مي تواند به تشريح اين كه چرا فردي در يك مهماني شركت نكرد كمك كند.

1)      پيش بيني : در مثال مار زنگي براي نمونه فرد ممكن است پيش بيني كند كه حركت ناگهاني ممكن است سبب حمله مار زنگي شود.

2)      استدلال : مفاهيم از استدلال پشتيباني مي كند . براي مثال فرد ممكن است از      « پزشك » « حقوق زياد ، ساعات كار طولاني و نامعين » و    … را نتيجه بگيرد.

3)       ارتباط : به همان اندازه كه مردم داراي دانسته هاي مشترك هستند آنها قادر به برقراري ارتباط با يكديگر خواهند بود. اگر دوستي به ما بگويد چگونه در مقابله با ما زنگي از خطر اجتناب كرده ، مادر صورت بروز شرايط مشابه ، ممكن است قادر به سود بردن از تجربه او باشيم .

4)       تركيب مفهومي : مفاهيم مي توانند به عنوان عناصر سازنده مفاهيم سطح بالاتر عمل كنند فرد از روي مفاهيم « كاغذ » و «زنبور » مي تواند مفهوم تركيبي « زنبور كاغذي » را تشكيل دهد

5)      مصداق سازي : مردم مي توانند از توصيف مفهوم شروع و از روي آن ، مصاديق مفهوم را باز يابي يا مشتق كنند. شخص در حالي كه وسيله اي را تعمير مي كند ممكن است نيازي را براي « شي ء بلند با نوك فلزي » شكل دهد ؛ يا وسيله اي آشنا ( مثل آچار پيچ گوشتي ، باز يابي خواهد شد يا ابزار جديدي ابداع خواهد شد تا با اين توصيف منطبق گردند .

                                                                            ( آيسنك  ،  1944 )

مفهوم خود                                                                     Self concept

   مفهوم خود مجموعه اي است از عقايد فرد دربارة خود كه بيشتر بر مبناي توصيف است تا قضاوت ممكن است بعضي از بخشهاي مفهوم خود خوب يا بد تلقي شود ، ولي بعضي از بخشها نه خوب تلقي شود نه بد. اينكه كسي موي سياه و صداي نرمي دارد بخشي از مفهوم از خود است ولي اين خصوصيات نه بد هستند و نه خوب. مفهوم خود همان عزت نفس نيست ، چرا كه عزت نفس به ارزيابيهاي شخص از خصوصياتش اطلاق مي شود . ( براي توضيحات بيشتر به عزت نفس مراجعه شود).

                                                                                    ( يا سايي ، 1377)

مهارت حركتي                                                                Motor  skill

   هر مهارت حركتي شامل يك توالي از حركات ماهيچه اي است . نوشتن ، راه رفتن ، وراندن اتومبيل مواردي از مهارتهاي حركتي هستند .            ( سيف ، 1379 )

مهارت حركتي درشت                                        Gross  motor  skill

   در اين حركات نيرو نقش عمده را دارد . يعني حركاتي كه مستلزم هماهنگي دقيق عضلات به هنگام انجام اعمال درشت مي باشد به عبارتي ماهيچه هاي بزرگ بدن رشد يافته تر از عضلات كوچكتر بدن مي باشد .         ( پور افكاري ، 1373 )

مهارتهاي حركتي ظريف                                     Fine  motor  skills

   حركاتي كه مستلزم هماهنگي عضلات به هنگام انجام اعمال دقيق و ظريف است .

                                                   .                      ( پور افكاري ، 1373 )

مهارت د ستي                                                               Manual  skill 

   ميزان سرعت و دقت فرد در به كار بردن دستها ، خاصه انگشتان دست در هنگام انجام يك كار يا در پاسخ به يك آزمون عملي ، مهارت دستي و توانايي فرد در به كار بردن انگشتان يكي از مهارتهاي مورد نياز و اساسي براي انجام موفقيت آميز وظايف بعضي از مشاغل « مثل ساعت سازي » مي باشد .       ( ساعتچي  ، 1374 )