اصطلاح نامه روانشناسی

راوايي                                                                                     Validity

   هر آزموني براي اندازه گيري يك يا چند خصيصه مشخص درست شده است . منظور از روايي يك آزمون بررسي اين واقعيت است كه آيا آزمون مورد نظر مي

تواند در عمل و به درستي همان چيزي را كه مدعي است مورد سنجش قرار دهد.

                                                                      ( شريفي و نجفي زند ، 1376 )

روش  آزمايشي                                           Experimental  Method

   روشي است كه در آن بر آزمودني شرايط ، حوادث و اقدامات تجربي به وسيله آزمايش كننده تحميل مي شود تا بدين وسيله روابط علت و معلولي بين آن تغيرات تحميل شده و رفتار آزمودني مورد بررسي قرار گيرد .

                                                                               ( كرمي نوري و مرادي ،1371 )

روش زمينه يابي                                                       Survey  method

   روش براي گرد آوري اطلاعات از طريق پرسشنامه از نمونه بزرگي از افراد

                                                                         ( اتكينسون و هيلگارد  ،  1983 )

روش مشاهده ا ي                                          Observation  method

   مطالعه رويداد ها به صورتي كه در طبيعت روي مي دهند ، بي آنكه متغير ها به شيوه آزمايش كنترل شوند ، مطالعه لانه سازي پرندگان و مشاهده رفتار هاي كودكان در  مو قعيتهاي بازي نمونه هايي از اين روش محسوب مي شوند .

                                                                                (اتكينسون  و هيلگارد ، 1983 )

روش همبستگي                                               Correlation  method

   وجود ارتباط بين دو واقعه يا متغير ( يا بيشتر از دو ) را مورد بررسي قرار مي دهد. در روش همبستگي كليه آزمو دنيها تحت شرايط يكسان مورد مشاهده قرار مي گيرند . همچنين در اين روش در مقايسه با روش تجربي به جاي آنكه محققين تغيراتي راخود به وجود آوردند و يا شرايطي را بر آزمودنيها تحميل كنند ، پديده هايي را مورد مطالعه قرار مي دهند كه در حال حاضر وجود دارند و نيازي به دستكاري آنان         نمي باشد . نمونه : 1 – آيا طرز رفتار كودك در مدرسه با پايگاه اجتماعي –   اقتصادي خانواده او ارتباط دارد ؟ 2 – آيا بين تأ خير در آموزش كنترل ادرار در كودكي و رفتار و سواسي در بزرگسالي ارتباطي وجود دارد ؟

                                                                             ( كرمي نوري و مرادي  ، 1371 )

رويا                                                                                          Dream

   تصوير سازي ذهني در خواب ، به نظر مي آيد كه بسياري از موجودات زنده اين پديده را تجربه مي كنند و رويا در مرحله أي از خواب كه به آن « R EM» گفته      مي شود ، يعني در مرحله حركات سريع چشم تجربه مي شوند.

از ديدگاه فرويد رويا عبارتست از كوشش براي رفع اضطراب ناشي از مكانيسم دفاعي سر كوبي به نحوي كه فرد حد اقل تعارض را تجربه كند ، به اعتقاد فرويد ، رويايي كه به اين نتيجه منتهي نشود باعث بيدار  شدن توأم با وحشت شخص مي گردد .

                                                                                      ( ساعتچي  ، 1374 )

رويكرد پديدار شناختي                   Phenomenological  approach

   رويكرد پديدار شناختي بر تجربه شخصي تاكيد دارد يعني به نظر شخصي فرد در بارة وقايع يا همان پديدار شناختي وي اهميت قائل مي شوند . برخي نظريه هاي پديدار شناختي را انسانگرا نيز ناميده اند زيرا اين نظريه بر ويژگي هاي تمايز دهنده انسانها از حيوانات تاكيد دارد . كه اين تاكيد آنها انگيزه خود شكوفايي را نيز شامل مي شود .                                                                          ( نظري ، 1381 )

رويكرد رفتار گرايي                                      Behaviorist approach

   بنيانگذار اين مكتب والتون بود و روانشناسي را « علم مطالعه رفتار آدمي و موجود زنده » تعريف كرده و گفته است چيزي به نام ذهن و هشياري نداريم .

طرفداران اين رويكرد معتقد ند كه شخصيت آدمي ساخته و پرداخته محيط است . رفتار انسان و خصايص انسان تابع محركات محيطي است و محيط باعث چگونگي رفتار ها مي شود . آنها معتقد ند كه بيماريهاي رواني را هم ياد مي گيريم و آنرا تجربه مي كنيم .                                                                   ( نظري ، 1381)

   رويكرد رفتاري در روانشناسي آن دسته از فعاليت هاي موجود زنده را بررسي      مي كند كه مي توان مستقيماً آنها را مشاهده كرد. رويكرد رفتاري ، رفتار گرايي خوانده مي شود كه با بررسي محركهاي محيط ، پاسخ هايي كه اين محرك فرا مي خوانند و پاداش ها و تنبيه هايي كه به دنبال اين پاسخ ها مي آيند سر و كار دارد . اين رويكرد ، روانشناسي محرك – پاسخ يا به اختصار ( ( S – R نيز ناميده مي شود و محور اصلي مورد مطالعه در آن ياد گيري است .

                                                                                     ( نظري  ،  1381 )

رويكرد روانكاوي                                                      Psychoanalysis

   اولين رويكرد بررسي شخصيت كه توسط زيگموند فرويد به وجود آمد رويكرد روانكاري بود. روانكا وي منعكس كننده نگرش جبر گرايانه و بد بينانة فرويد از طبيعت انسان است و بر نيرو هاي نا هشيار ،اميال زيست شناختي ، جنسي و پر خاشگر و تعارضات اوليه كودكي به عنوان فرمانروا يان و شكل دهندگان شخصيت تاكيد دارد .

                                                                                       ( شولتز  ،  1987)

رويكرد شناختي                                                Cognitve  approach

   رويكرد شناختي معتقد است كه اگر بخواهيم رفتار را به خوبي مورد بررسي قرار دهيم بايستي به آنچه كه در درون انسان اتفاق مي افتد توجه داشته باشيم و محيط دروني در واقع به عنوان واسطه پديده اي رواني بين محرك بيروني و رفتار عمل     مي كند كه ممكن است قابل مشاهده مستقيم نباشد . پديده هايي از قبيل ادراك ، فرآيند هاي تفكر از قبيل حل مسأله، زبان و حافظه اگر چه قابل مشاهده نيستند ولي واقعيت هايي هستند كه بدون توجه به آنها توصيف و تبيين رفتار و فر آيند هاي   رواني ، امكان پذير نمي باشد .                                            ( نظري  ،  1381 )

رهبري                                                                            Leadership

   اعمال اقتدار و نفوذ در داخل يك گروه اجتماعي ، هماهنگ كردن فعاليتهاي ، افراد يك گروه در جهت نيل به هدف يا هدفهاي معين .                ( ساعتچي  1374 )

« ز »

زيگموند فر ويد                                                       Sigmund  freud

   فرويد در ماه مه 1856 در فر يبرگ موراوي (F reibery  moravia) متولد شد . در سال 1990 نام ميدان استالين اين شهر به ميدان فرويد تغير يافت . پدر فرويد تاجر نسبتاً نا موفق بود . زماني كه تجارب وي در مواردي با شكست مواجه شد ، خانواده وي به لايپزيك (Leipzip) آلمان مهاجرت نمود و سپس ، وقتي كه فرويد چهار ساله بود به وين اطرايش مهاجرت كرد. فرويد تقريباً 80 سال در وين باقي ماند . و در اواخر سپتامبر 1939 در لندن چشم از جهان فرو بست . وي بنيانگذار مكتب روانكاوي بود .                                                                              ( شولتز  ،   1987)

زيگوت                                                                                     Zygote

   حيات هر انسان با تركيب سلول نر وماده آغاز مي شود . تركيب سلول نر و ماده را تخم بارور شده يا زيگوت مي نامند . تخم بارور شده در هسته   (46) رشته كوچك و بزرگ دارد كه به كروموزم موسوم است . اين كروموزمو ها دو به دو قرار مي گيرند . يعني 23     را تشكيل مي دهند .                                ( نادري و سيف نراقي  1373)

زبان                                                                                   Language

   زبان معمولاً به تمام اشكال و انواع ارتباطات انساني اطلاق مي گردد كه براي بازگر نمودن افكار و احساسات گوناگون از طريق مختلف مانند نوشتن ، گفتن ، خواندن ، شنيدن به كار گيري دستور و قواعد زبان تغيرات قيافه اداها و هنر و … بكار ميرود . تكلّم نيز بخشي ويژه از زبان است .                  ( سيف نرافي و نادري  ، 1380  )

زمينه يابي                                                                                Survey

   مشاهده ( غير مستقيم ) كه روش زمينه يابي ناميده مي شود . روانشناسان از پرسشنامه يا مصاحبه استفاده مي كنند . در اين روش همچنين از پرونده ها نيز استفاده مي شود . تا بتوان رفتاري كه مستقيماً قابل مشاهده نيست را مورد بررسي قرار داد . روش زمينه يابي براي پي بردن به نظر ها ، نگرش ها و ارزش هاي افراد و همچنين براي جمع آوري گزارش هاي شخصي در بارة رفتار مورد استفاده قرار مي گيرد.

                                                                                     ( نظري  ،  1381 )