اصطلاح نامه روانشناسی

رشد شناختي                                              cognitive  development

   رشد شناختي عبارت است از رشد فرد در طول زمان ، يعني باليدگي فرايند هاي فكري عالي تر از دوران طفو ليت تا بزرگسالي ، تنها نظرية مربوط به رشد شناختي كه از نفوذ بسياري بر خوردار بوده است . نظريه اي است كه ژان پياژه مطرح كرده است كه سال ها در فرانسه كار مي كرد . به نظر پياژه چهار مرحلة رشد شناختني عبارت اند از : (1) حسي – حركتي ( 0 تا 2 سالگي ) (2) – پيش عملياتي (2 تا 7 سالگي )        (3) – عمليات عيني (7 تا 11 سالگي )  (4)   – عمليات صوري كودكان در مرحلة حسي حركتي كنجكاوي زيادي نسبت به جهان نشان مي دهند : رفتار آنان منحصراً تحت تأثير پاسخ هاي آن ها به محرك ها قرار دارد عادات حركتي اساس شكل گيري تفكر را تشكيل مي دهند – تفكر كودكان در مرحله پيش عملياتي مبتني بر انسان انگاري و خود محوري است كودكان در اين مرحله باور دارند كه رخدادها ممكن است به جا رخ دهند و قصه هاي شاه پريان را خيلي دوست دارند . تفكر خود محورانه به اين معني است كه كودكان احساس مي كنند در مركز رخدادها قرار دارند و همه چيز جهان بر محور آن ها مي چرخد . خود محورانه موجب مي شود كه درك ديد گاهي جز ديدگاه خودشان بر ايشان دشوار باشد . عمليات عيني ، تفكر كودكان عاري از مجاز و كاملاً عيني است . عمليات صوري – تفكر كودكان روبه سطح بزرگسالي مي رود . كودكان قادر به تفكر بسيار انتزامي مي شوند و مي توانند  دست به استنباط بزنند و حتي در بارة تفكر فكر كنند                  ( برونو  1370 )

رفتار اجتماعي                                                         Social  behavior

   رفتار اجتماعي يعني هر رفتار كه متضمن كنش متقابل دو يا چند انسان با شد . به طور مثال : ازدواج يكي از انواع متعدد رفتار اجتماعي است . رفتار اجتماعي را        مي توان به دو دستة بسيار گسترده تقسيم كرد . رفتار جامعه پسند و رفتار جامعه ستيز . رفتار جامعه پسند سازنده و در جهت پيشبرد اهداف يك گروه مرجع مشخص است . رفتار جامعه ستيز حزب و مانع پيشبرد اهداف يك گروه مرجع است . يكي از مشكلات ما به عنوان موجودات اجتماعي يافتن راههايي است براي پرورش رفتار جامعه پسند .                                                            ( برونو   1370 )

رفتار اخلاقي                                                          Moral  behavior

   رفتار اخلاقي به معناي عملكرد اخلاقي است . يكي از مسائل اخلاقي گلبرگ در تحقيقات خود بدان پرداخته مسأله فاصله بين عقايد ، دانسته ها و قضاوت ها ي اخلاقي از يك سو ، و رفتار و عمل اخلاقي از سوي ديگر است گلبرگ براي ايجاد هماهنگي بين حكم اخلاقي و رفتار اخلاقي الگو يا شيوه اي را كه به چهار مرحله پي در پي تقسيم مي كند اين است كه براساس مراحل ششگانه استدلال اخلاقي گلبرگ تفسيري از واقعه ارائه مي دهد . 2- انتخاب : فرد در قدم بعدي عملي را كه مناسب با آن موقعيت اخلاقي تلقي مي كند. بر مي گزيند در اين انتخاب نيز همان مرحله استدلال اخلاقي نقش دارد. 3- در قدم بعدي ، فرد به ميزان مسئوليت و الزامي كه در اين انتخاب برايش مي آورد توجه مي كند و در واقع در اين مرحله قضاوتي درباره مسئوليت آفريني و موقعيت انتخابي كرده 4- در انتها ، اگر قضاوت مرحله قبلي به ميزان كافي مسئوليت ساز و الزام آور باشد آن انتخاب به عمل مي پيوندد و بالاخره حكم اخلاقي به رفتار اخلاقي منجر مي گردد و اگر مسئوليتي به همراه نياورد ، امكان وقوع رفتار اخلاقي به همراه حكم اخلاقي كم مي شود .

                                                                                ( كريمي  1373)

رفتار درماني                                                      Behavior  Therapy

   روشي دررواندرماني كه به اصول ياد گيري مبتني است در اين روش از فنوني مانند شرطي سازي تقابلي ، تقويت ، و شكل دهي به منظور تغيير رفتار استفاده مي شود .

                                                                (اتكينسون و هيلگارد ، 1983 )

رفتار مقابله اي                                                 Behavioral  cooping

   آنچه فرد واقعاً به هنگام رو يارويي با يك محرك فشار زاي رواني انجام مي دهد.

                                                                           (سارا سون، 1378 )

رفتار نا سازگار (نا بهنجار )                        Behavioral  maladaptive

   بسياري از دانشمندان علوم اجتماعي به جاي آنكه رفتار نا بهنجار را بر حسب انحراف از هنجار هاي آماري يا اجتماعي تعريف كنند معتقدند كه مهمترين ملاك در اين  مورد اين است كه چگونه  رفتاري بر  فرد و يا گروه اجتماعي اثر مي گذارد . بر طبق اين ملاك ، رفتاري نا بهنجار است كه غير انطباقي باشد ، يعني پيامد هاي زيانباري براي فرد يا اجتماع داشته باشد . بعضي از رفتار هاي انحرافي فردي را مختل مي كنند مثل مردي كه چنان از جمعيت مي ترسد كه نمي تواند با اتوبوس به محل كارش برود ، زني كه قصد خود كشي دارد . شكلهاي ديگري از رفتار هاي انحرافي هستند كه براي جامعه زيانبارند .             (اتكينسون و هيلگارد ، 1983 )

رقابت                                                                             competition

   در روانشناسي به فعاليت عمدي يا غير عمدي گفته مي شود كه فرديا جمع براي غلبه بر ديگرا ن يابد ست آوردن بيشتر يك چيز و احراز درجة عالي آن را انجام مي دهد . اين رقابت گاهي ممكن است ميان فرد و گذشته اش و يا جامعه و گذشته آن ايجاد شود.                                                            ( شعاري نژاد  ،  1364 )

روانپزشك                                                                       psychiatrist

   روانپزشك يك پزشك است . روانپزشكي ريشه در سنت پزشكي دارد و در چهار چوب طب سازمان يافته جا مي دارد. بنابر اين روانپزشكان واجد قدرت و پايگاه حرفه و پزشكي هستند كه بعد از اتمام پزشك عمومي در گرفتن تخصص 3-ساله دورة روانپزشكي را مي گذرانند و به آنها روانپزشك گفته مي شود . روانپزشك در حذف نشانه بيماري از دارو استفاده مي كند . روانپزشكان براي درمان مشكلات روانشناختي بيماران خود از دارو استفاده مي كنند.

                                                                    ( فيروز بخت و بيگي ، 1374)

روان درماني                                                             psychotherapy

   منظور از روان درماني ، درمان اختلالهاي رواني به كمك تدابير روان شنا ختي است (نه تدابير جسماني يا زيستي) در روان درماني بين درمانگر و در مانجو ، كنش متقابل منظم وجود دارد كه بر اساس آن اصول روان شناختي مي توانند روي افكار ، احساسات يا رفتار در مانجو اثر بگذارند به طوري كه او بتواند به رفتار نا بهنجار خود غلبه كند ، با دشواريهاي زندگي خود كنار بيايد يا شكوفا شود .

                                                                                      (نظري ، 1381)

روانشنا سي                                                                        pychology

   از گذشته هاي دور تا كنون براي روانشناسي تعاريف گوناگون نظير ، علم ذهن ، علم حيات ذهني و علم رفتار ارائه گرديده است . در سالهاي اخير روانشناسي به   عنوان ، مطالعه علمي رفتار موجود ات زنده يا مطالعه رفتار و فرآيند هاي ذهني موجود تعريف شده است . علم روانشناسي با علوم ديگر مانند زيست شناسي و جامعه شناسي داراي روابط و همپوشي قابل توجهي مي باشد.                           ( ساعتچي 1374 )

روانشناسي آموزشگاهي و پرورشي                       school psychology

   در دبستانها و دبير ستانها فر صتهاي شغلي فراواني در انتظار روان شناسان است با توجه به اينكه مشكلات عاطفي شديد غالباً در همان نخستين سالهاي تحصيل آغاز     مي شود بسياري از دبستانها روانشناساني را كه دو ره هاي آموزشي آنان شامل درسهايي در زمينه رشد كودك ، آموزش و پرورش ، و روانشناسي باليني است استخدام مي كنند . اين روانشناسان آموزشگاهي به صورت انفرادي با كودكان كار مي كنند تا مشكلات عاطفي و يادگيري آنان را ارزيابي نمايند . بخشي از وظايف آنان اجراء و تفسير آزمونهاي هوش ، پيشرفت درسي و شخصيت است . آنان ضمن مشورت با والدين و معلمان بر نامه هايي براي كمك به كودكان در كلاس يا خانه تنظيم مي كنند ، و در عين حال منبع پر ارزشي براي معلمان هستند و راههايي براي    رو يا رويي با مشكلات كلاس ارائه مي دهند .

                                                                       (اتكينسون و هيلگارد ، 1983)

روانشناسي باليني                                             clinical psychologist

   روانشناسي كه ضمن اخذ در جه دكتراي روانشناسي ، دو سال نيز (تحت نظارت ) به تجربه باليني در يكي از مراكز باليني پر داخته است ، چه به طور فردي و چه به عنوان عضوي از يك گروه درماني ، اصول روانشناسي را براي درمان اختلالهاي ذهني ، هيجاني و رفتاري و كمك به رفع نقايص رشدي افراد و گروهها به كار مي گيرد . روانشناس با ليني در روش شناسي تحقيق نيز مهارتهاي لازم را كسب كرده است و   مي تواند در ارزيابي سودمندي خدمات مر بوط به سلامت يا بهداشت رواني نقش داشته باشد و نيز به برنامه ريزي خدمات باليني بپر دازد .

                                                                                  ( ساعتچي ، 1374)

روانشناسان مدرسه                                          School  psychologists

   روانشناسان مدرسه به كار با مربي ها وساير ين مي پر دازد تا رشد عقلاني ، اجتماعي و هيجاني كودكان  مدرسه  را ارتقا ء بخشند .  آنها براي نيل به اين مهم ممكن است در طرحريزي محيط ياد گيري به ارائه كمك بپر دازند محيط كار اينها عبارتست از مدارس ، مهد كودكها و مراكز مراقبت روزانه تا بيمارستانها ، كلينيك ها و حتي موسسه هاي جزايي ، معدودي از آنها به كار خصوصي اشتغال دارند .

                                                                        (فيروز بخت و بيگي  ، 1374 )

روانشنا سان مشاوره

   consultng      psychologisys /     Co unseling  psychologists 

فعاليتهاي روانشناسان مشاوره با فعاليتهاي روانشناسي باليني همپوشي دارد غالباً    روانشناسان مشاوره با افراد بهنجار يا نه چندان سازگار ، سر و كار دارند .كار آنها ممكن است شامل مشاوره گروهي يا انفرادي باشد. معمولاً تكنيك اصلي آنها مصاحبه است اما از آزمون نيز استفاده مي كنند ( آزمونهاي هوش و شخصيت ) بهترين عرضه هاي استخدامي براي روانشناسان مشاوره محيطهاي تر بيتي با لا خص كالج ها و دانشگاه ها بوده است كلاً روانشنا سان مشاوره خود با فعاليتهاي ذيل درگير است  الف ) در مان پيشگيري كننده  ب) مشورت  ج) مشاوره شغلي  د) در مان ، مشاوره

كوتاه مدت .

                                                                    ( فيروز بخت و بيگي1374 )

روانشنا سي تربيتي                                    Educational  psychology

   اين رشته از روانشناسي كوششي مي كند كه اصول و قوانين روانشناسي را در تعليم و تربيت به كار ببرد. در اين رشته روشهاي مختلف ياد گيريها و تغير رفتار با توجه به ويژگيهاي رشد و مراحل آن مورد بر رسي قرار مي گيرد.

                                                                       (  فراهاني  و احمدي  ،1370 )

روانشنا سي سلامت                                             Health  psychology

   روانشناسي تندرستي حوزه ا ي از روانشناسي در ارتباط با جلب توجه به راههايي كه مي توان با تغيير عادتهاي زندگي و كمك به مردم در اصلاح رفتارهايي كه براي زندگي خطر ناك هستند ، از بيماري پيشگيري كرد.        (  سارا سون  ،  1378 )

روانشنا سي صنعتي و سازماني               organizational  psychology

   روانشنا سان صنعتي كه گاهي روانشنا سان سازماني هم ناميده مي شوند ممكن است در استخدام يك سازمان باشند و يا به عنوان مشاور ، به طور همزمان با چند سازمان تجاري همكاري كنند . اين روانشناسان با مسايلي سر و كار دارند از قبيل گزينش افراد مناسب براي يك شغل ، پرورش بر نا مه هاي آموزش شغلي و شركت در آن دسته از تصميم گيريهاي مديريت كه با روحيه كاري و بهزيستي كاركنان ارتباط دارد

                                                                  ( اتكينسون  و هيلگارد  ، 1983)

روانشناسي فيزولوژيك                           Physiological  psychology

    در يك بيان كلي ، روانشناسي فيزيو لوژيك را علمي مي دانند كه تقابل و پيوند ميان تن و روان را مطالعه مي كند . اين تعريف جنبه اي بسيار عام دارد و بطور دقيق مشخص نمي كند كه روانشناسي فيزيو لوژيك چه علمي است . بنابر اين در يك تعريف دقيق مي توان گفت كه روانشناسي فيزيو لوژيك نقش دستگاههاي عصبي ، حسي و غدد درون ريز را در بروز رفتارها و فرايند هاي ذهني انسان و حيوانات مطالعه مي كند . البته تن و روان كنش متقابل دارند ، و كاركرد هاي جانداران نيز بر دستگاههاي زيستي آنها اثر مي گذازند . مانند پيامد هاي جسماني و تغيراتي كه استر سورها ( عوامل تنش زا ) ، محركهاي بيرو ني ، يادگيريها و فرايند هاي ذهني در دستگاههاي تني انسان پديد مي آورند. روانشناسي فيزيو لوژيك با اسامي گوناگوني شناخته مي شود: روانشناسي زيستي ، روانشناسي عصب شناختي ، روانشناسي زيست شناختي .

    روانشناسي فيزيو لوژيك مطالعه مكانيسم هاي فيزيو لوژيك تشكيل دهنده رفتار انسان است . روانشناسان فيزيو لوژيك اسا ساً به رويدادهاي فيزيو لوژي اعصاب كه با فرايند هاي روانشناختي چون ادراك ،تفكر ، يادگيري و انگيزش مرتبط مي باشند علاقمند هستند . از آنجا كه دستگاه عصبي   – و اساساً مغز – رفتار را تنظيم و كنترل مي كنند ، روانشناسان فيزيو لوژيك قسمت اعظم تلاشهاي تحقيقاتي خود را معطوف به فهم ساختار و كاركرد هاي دستگاه عصبي و ارتباط آنها با رفتار كرده اند.

                                                                            (  مر تضوي  ،  1378 )