سال‌های تجاوز و مقاومت

نویسنده : محمد اکرم اندیشمند

احزاب اسلامي ـ جهادي وسازمانهاي مقاومت در دوره ي جهاد

حزب وحدت اسلامي افغانستان:

 حزب وحدت اسلامي افغانستان ائتلاف سازمانهاي اسلامي تشيع است که درسال 1368 ( 1989 ) تشکيل گرديد. مردم مسلمان شيعه مانند سايرمردم بعد ازکودتاي حزب دمکراتيک خلق مورد تعقيب واذيت قرار گرفتند ومتقابلاً دربرابر رژيم حزب مذبور دست به مخالفت وقيام مسلحانه زدند. درحاليکه مقاومت مسلحانه ي مسلمانان شيعه از داخل کشور به رهبري علماي ديني وروشنفکران آن آغاز شد، اين مقاومت دربيرون ازافغانستان قبل ازهمه مورد حمايت وکمک جمهوري اسلامي ايران قرار گرفت. گسترش روزافزون مهاجرت مسلمانان شيعه به کشور ايران وتشديد فشاررژيم کمونيستان سبب شد که سازمانهاي اسلامي وجهادي جامعه تشيع درايران دفاتر خودرا بازکنند ودر وابستگي ايران قرار بگيرند. ايران علي الرغم آنکه صدها هزارمهاجرافغان را پذيرفت ودرمجامع بين المللي ازجهاد افغانستان حمايت معنوي بعمل آورد، اما درطول جهاد وادامه ي بحران افغانستان سياست درست ومنظمي درپيش نگرفت. جمهوري اسلامي ايران حمايت نظامي ومالي خودرا به بخش مجاهدين شيعه درافغانستان محدود کرد اما قادر نشد تا سازمانهاي اسلامي وجهادي تشيع را درهمآهنگي قرارداده ورهبري واحدي ميان آنها ايجاد کند. برعکس شخصيت ها وحلقه هاي متنفذ حاکميت درايران مطابق ذوق وسليقه ي خود احزاب وسازماناي متعددي را بوجود آوردند که بسياري ازاين سازمانها ساليان متمادي درجنگ ميان هم سپري کردند.

درسال 1358 ( 1979 ) سازمانهاي اسلامي تشيع، ائتلافي را بنام ” جبهه آزاديبخش انقلاب اسلامي افغانستان” درتهران بوجود آوردند. سازمانهاي عضو ائتلاف عبارت بودنداز: حرکت اسلامي افغانستان، سازمان نصر افغانستان، روحانيت جوان افغانستان، نيروي اسلامي افغانستان، مجاهدين خلق افغانستان، اتحاديه علماي افغانستان، جنبش مستضعفين افغانستان، شوراي اتفاق اسلامي افغانستان وحزب رعد اسلامي افغانستان. اين ائتلاف قادرنشد گام هاي را درمسيررهبري واحد مقاومت تشيع بردارد. حتي مؤفق نگرديد تضاد واختلافات دروني سازمانهارا که بصورت فزاينده بسوي خشونت وخصومت مي لغزيد مهار نمايد. ائتلاف به زودي ازهم پاشيد وهرسازمان بصورت جداگانه تحت هدايت وقيموميت حلقه هاي مختلف حاکميت ايران قرار گرفت. علاوه براين سازمانها، گروه هاي ديگري نيز به ذوق وعلاقه ي افراد وحلقه هاي جمهوري اسلامي ايران بوجود آمد.

درسال 1363 ( 1984 ) چهار گروه سازمان نصر، پاسداران جهاد، جبهه متحد انقلاب اسلامي ونهضت اسلامي افغانستان ائتلافي را بنام ” سازمان مؤتلفه” تشکيل دادند که سخنگوي آنها عبدالعلي مزاري رهبرسازمان نصربود. اين ائتلاف نيز به زودي ازهم پاشيد.

باروشن شدن خروج قواي شوروي ازافغانستان درپايان سال 1365 ( 1986 ) وتوقف جنگ ايران وعراق، مقامات دولتي ايران درصدد ايجاد تفاهم وهمآهنگي ميان احزاب تشيع افغانستان شدند. آنها ائتلاف جديدي را از 9 سازمان اهل تشيع شکل دادند تا بتوانند درتحولات آينده سهم قابل ملاحظه اي دربرابراتحاد هفتگانه احزاب مقيم پشاورکه ازحمايت پاکستان برخوردار بودند بدست بياورند. ائتلاف جديد بنام ” شوراي ائتلاف اسلامي افغانستان” دربهار 1366 ( 1987 ) بوجود آمد. اين ائتلاف که سه سال دوام کرد ازسازمانهاي : جبهه متحد انقلاب اسلامي افغانستان، حزب دعوت اسلامي افغانستان، حزب الله افغانستان، حرکت اسلامي افغانستان، سازمان نصر، پاسداران جهاد اسلامي، سازمان نيروي اسلامي، نهضت اسلامي وشوراي اتفاق اسلامي تشکيل گرديد. بعداً شوراي اتفاق ازائتلاف خارج شد وبا باقي ماندن هشت سازمان به ائتلاف هشتگانه تهران شهرت يافت. اما آنطوريکه جمهوري اسلامي ايران توقع داشت شوراي ائتلاف ازمؤفقيت ومؤثريتي درتحولات سياسي ونظامي افغانستان برخوردار نگرديد. احزاب هفتگانه پشاورحين تشکيل حکومت مؤقت درسال 1367 ( 1988 ) حاضر نشدند تا مساوي به دو تنظيم خود درحکومت به ائتلاف هشتگانه تهران سهم قابل شوند. هيئت شوراي ائتلاف که به رياست عبدالکريم خليلي رهبر فعلي حزب وحدت روزهاي طولاني را دراسلام آباد سپري کرد، بصورت توهين آميزي ازمشارکت در شوراي راولپندي وحکومت مؤقت رانده شد ودست خالي به تهران باز گشت.

درنتيجه ي نارضايتي ازکنترول مداوم جمهوري اسلامي ايران به سازمانها وائتلاف هاي جامعه تشيع وخستگي گروه ها ومردم شيعه ازجنگ هاي داخلي تلاش هايي درسال 1367 در داخل هزاره جات آغاز گرديد تا يک حزب نيرومند ويکپارچه اي ازجامعه ي تشيع براي ايفاي نقش اساسي درآينده ي سياسي کشور تشکيل شود. درفرجام اين تلاش ها حزب وحدت اسلامي افغانستان بوجود آمد ودرتشکيل اين حزب تمايلات قومي ونژادي بنام هزاره درپهلوي مسايل مذهبي نقش داشت. به استثناي حرکت اسلامي برهبري آيت الله محسني که بصورت سازمان مستقل شيعه باقي ماند، هشت سازمان ديگردر

حزب نوتشکيل وحدت اسلامي مدغم گرديدند. اين سازمانها عبارت بودند از : پاسداران جهاد اسلامي افغانستان، شوراي انقلابي اتفاق اسلامي افغانستان، سازمان نصر افغانستان، سازمان نيروي اسلامي افغانستان، جبهه متحد انقلاب اسلامي افغانستان، حزب دعوت اسلامي افغانستان، نهضت اسلامي افغانستان وجبهه ي فجر اسلامي افغانستان.

حزب وحدت اسلامي درجلسه ي وسيع وبزرگي از قوماندانان سازمان هاي تشيع وبرخي رهبران وفعالين آنها در 25 سرطان 1368 ( 1989 ) با امضاي قطعنامه ي ميثاق وحدت درباميان تشکيل شد. اين قطعنامه که در بيست ماده ترتيب يافته بود شامل مطالبي چون : ادامه ي جنگ تا سقوط حکومت نجيب الله ، رسمي شدن مذهب جعفري، همبستگي با نهضت هاي اسلامي وآزاديبخش درسطح جهان، تعقيب سياست نه شرقي نه غربي و . . .   .  ميگرديد. درنخستين اجلاس شوراي مرکزي حزب وحدت ، عبدالعلي مزاري رهبر سازمان نصر رياست شوراي مرکزي را بدست آورد . باميان مرکزحزب مذکورتعين گرديد واعضاي شوراي مرکزي درشهرباميان مرکزولايت باميان استقراريافتند. ( 45 )

با سقوط دولت نجيب الله مرکز رهبري وشوراي مرکزي حزب وحدت ازباميان به کابل انتقال يافت وعبد العلي مزاري رهبري حزب را بدست گرفت. حزب وحدت درکابل وارد زدو بند ها، ائتلاف ها وبرخوردهاي خونين گروهي گرديد وخود نيز ازداخل دچاراختلاف وانشعاب شد.

عبدالعلي مزاري رهبرحزب وحدت درسال 1325 ( 1946 ) درولسوالي چهارکنت ولايت بلخ چشم به جهان کشود. اوازلحاظ قومي به قوم هزاره تعلق داشت وپدرش حاجي خداداد ازکلانهاي محل تولد وزندگي مزاري درروستاي نانوايي چهار کنت بود. مزاري بعد از تکميل دوره ي ابتدايي مکتب به تحصيلات ديني درحوزه هاي علميه قم ايران ونجف عراق پرداخت. او دراين دوران با طرفداران آيت الله خميني روابط نزديک برقرار کرد ودرزمان پادشاهي محمد رضاپهلوي دوباربه زندان رفت. مزاري بعد ازکودتاي حزب دمکراتيک خلق درچارکنت بلخ دست به قيام مسلحانه عليه کمونيستان حاکم زد وبا جمعي ازهمفکرانش” سازمان نصر” را بنيان گذاشت. او وسازمانش در طول دوره ي جهاد وبعد ازآن ازسوي جمهوري اسلامي ايران مورد حمايت نظامي ومالي قرار گرفت. مزاري هرچند براي ايجاد يک حزب واحد شيعه وهزاره تلاش کرد وخود در رهبري اين حزب قرار گرفت ، اما نتوانست اتحاد ويکپارچگي حزب مذکور ( حزب وحدت اسلامي ) را حفظ کند. حزب وحدت دررهبري او انشعاب کرد ونيروهاي او با طرفداران محمداکبري در حزب وحدت به خصومت وجنگ پرداختند. عبدالعلي مزاري دردلو 1373 علي الرغم آنکه با نيروهاي طالبان درغرب کابل قرارداد همکاري وهمراهي بست ازسوي آنها دستگير شد وبصورت بي رحمانه اي بعد ازتحقيرو شکنجه با جمعي ازهمراهانش به قتل رسيد.

شخصيت مزاري ترکيبي از ويژگي هاي تکروي وشجاعت، ستيزه خواهي وکينه توزي، صراحت گويي وپايمردي بود. او درشکل گيري ائتلاف سياسي ـ نظامي شوراي همآهنگي که به جنگ خونين و ويرانگردر زمستان 1372 در کابل انجاميد نقش عمده داشت. جنگي که درنتيجه ي آن بخش اعظم پايتخت ويران شد وهزاران نفر ازساکنان مظلومش به خاک وخون نشستند وده ها هزارتن ديگر بسوي آواره گي وغربت رانده شدند. اما يک نشريه حزب وحدت اسلامي بعداً ، نقش عبدالعلي مزاري رهبر حزب وحدت را درائتلاف مذکور ابتکار ارزنده ي رهبر آن حزب خواند: « . . .  .  رهبر شهيد( عبدالعلي مزاري ) در راستاي ايجاد وحدت ملي راستين، ابتکار ارزنده ” شوراي عالي همآهنگي” را داشت که درآن به کمک سايرمسئولين مخلص( گلبدين حکمتيار وعبدالرشيد دوستم ) براي اولين بار تجربه ي مؤفق ” برادري” و” برابري ” مليت هاي ساکن درکشوربه آزمون گرفته شد. رهبرشهيد با اين ابتکار فضاي سياه بدبيني وخصومت ناروا ميان مليت هاي ساکن درکشور را که ناشي ازسياست شوم حاکمان بي خرد افغانستان بود به فضاي سالم اخوت وبرادري وهمسويي تبديل کرد. » ( 46 )

بعد ازمرگ مزاري رهبري جناح اورا درحزب وحدت عبدالکريم خليلي بدوش گرفت. خليلي بعد از سقوط کابل بدست طالبان عليه طالبان ايستاد ونيروهاي او با وجود تحمل تلفات سنگين با طالبان در جنگ هاي شمال ومناطق مرکزي کشوربه مقاومت عليه طالبان ادامه داد.