رسول سلیمی: با پایان انتخابات ریاست جمهوری در ایران و پیروزی مسعود پزشکیان، حالا می توان تصویر واقع بینانه و نزدیک تری از هر دو کاندیدا داشت. چه آنکه تحلیلگران روابط بین الملل یکی از دلایل شکست سعید جلیلی را نگرانی و ترس جامعه ایران از افزایش تنش ایران با کشورهای جهان عنوان می کنند. انگاره و تصویری که محصول دست کم ۱۲ سال سیاست ورزی سعید جلیلی در شورای عالی امنیت ملی بوده و برجسته ترین تصویر از او در دوره دبیری این شورا در دولت های نهم و دهم بود که به هزینه زا ترین قطعنامه ها علیه جمهوری اسلامی منجر شد. از این رو فهم ریشه های اندیشه جلیلی می تواند به پیشبینی کنشگری و سیاست ورزی او در صورت پیروزی در انتخابات منتهی شود. به عبارت دیگر در این تحلیل به این سوال پاسخ خواهیم داد که در صورت پیروزی سعید جلیلی در انتخابات ریاست جمهوری ایران، سیاست خارجی جمهوری اسلامی در خاورمیانه چه تغییری می کرد؟
سعید جلیلی در مقطع کارشناسی ارشد از پایان نامه ای دفاع کرده که تقریبا چکیده ای از ایده آل های او در سیاست خارجی بر مبنای تفسیری از وقایع صدر اسلام و تصمیمات پیامبر(ص) بوده است. جلیلی در این پایان نامه که با عنوان «سیاست خارجی پیامبر اعظم(ص)» از آن دفاع شده، در صفحه ۱۳۳ آن هدف نهایی پیامبر در سیاست خارجی را «حاکمیت اسلام» در سراسر جهان دانسته که باید زمینه «جاودان ماندن» آن نیز فراهم شود. جلیلی معتقد است پیامبر در صدر اسلام تشکیل دولت داده و استراتژی هایی را به صورت برنامه ریزی در سیاست خارجی به کار برده است.
تفسیری که جلیلی از جنگ های پیامبر دارد، او را به این نتیجه می رساند که «جنگ مقدمه صلح است». او در صفحه ۱۲۹ این رساله می نویسد: «پیامبر برای تحمیل صلح بر دشمن به منطقه آمده بود لذا باید از یک موضع قوی با دشمن برخورد می کرد. از یک سو باید با هوشیاری کامل مانع هرگونه سنگ اندازی در راه صلح شود و از سوی دیگر باید از موضعی قوی و برتر با مسئله برخورد کند. برای تحمیل صلح علاوه بر قرار دادن دشمن در محضورات سیاسی، مهمترین کار ترساندن وی از قوه نظامی است!»
سعید جلیلی با چنین هدف گذاری و تفسیری از پیامبر، «مذاکره» را به مثابه ابزاری برای رساندن «پیام به مخالفان» ارزیابی می کند و در صفحه ۸۳ رساله می نویسد «پیامبر اگرچه به مذاکره می پردازد اما از مذاکره به عنوان وسیله ای جهت رساندن پیام خویش به مخالفان استفاده می نماید و همچنان که قبلا ذکر شد پیامبر هیچگاه حاضر به عدول از اصول نمی شد»

اما جلیلی چه استنباطی از اصول پیامبر دارد؟ او به اصل توحید، ولایت، نفی سبیل، عدالت، وفای به عهد و برقراری ارتباطات اشاره می کند و استراتژی جنگ را مقدم بر استراتژی صلح در نظر می گیرد. او در استراتژی های جنگ که آن را پیش زمینه صلح ارزیابی می کند به «ایمان و توکل به خدا»، «رعایت اصول نظامی»، «دیپلماسی فعال»، «قرارداد با قدرت های بی طرف»، «خنثی کردن نیروهای مخالف»، «مذاکره»، «ابتکار عمل»، «قاطعیت» و «استفاده از عوامل اقتصادی» اشاره می کند. جلیلی معتقد است بعد از جنگ، صلح در دسترس تری وجود دارد و آنگاه دیپلماسی و تهدید همزمان به جنگ، صلح را به دنبال خواهد داشت. در چنین مسیری است که جلیلی، حاکمیت اسلام در جهان را در دسترس می بیند.
در همین راستا ناظران سیاسی می گویند سیاست خارجی جلیلی در دولت چهاردهم نه برای حل مسئله تحریم ها بلکه کاربرد تمام امکانات و ظرفیت های کشور برای افزایش سطح تنش با امریکا در خاورمیانه خواهد بود. تنش زایی که با تقویت جبهه جنگ نیابتی و با راهبرد «جنگ برای صلح» پیگیری می شود. به عبارت دیگر جلیلی بر اساس تفسیری که از اسلام دارد، با افزایش هزینه های نظامی علیه دشمن که در وضعیت فعلی امریکا و اسرائیل تعریف می شود تلاش می کند امتیازاتی در میدان جنگ به دست آورد تا موقع مذاکره از آنها برای چانه زنی بهره برداری کند. چانه زنی که در نهایت به تقویت جبهه جنگ در کشورهای دوست ایران منجر می شود.
در نمونه ای مهم، یکی از ایده های سعید جلیلی در تبادل زندانیان سیاسی و امنیتی اروپایی و امریکایی به مثابه کارت بازی در سیاست خارجی بر اساس تفسیر او از سیاست خارجی پیامبر در شورای عالی امنیت ملی پیگیری شد. او در صفحه ۱۲۰ رساله خود می نویسد «پیامبر از طریق آزادی زندانیان دشمن در برابر مبلغی پول که خویشاوندن زندانیان می پرداختند، به تقویت بنیه مالی مسلمانان کمک می کردند» یا در نمونه ای دیگر که ایده بستن تنگه هرمز یا ناامن کردن مسیرهای دریایی در دریای سرخ را دنبال می کند، جلیلی بر اساس تفسیری بنیادگرایانه از اسلام در صفحه ۱۱۹ رساله خود می نویسد «یکی از اهرم های پیامبر در مقابله با دشمن، فشار اقتصادی بود. ناامن کردن راه های تجارتی قریش و محاصره اقتصادی، نظامی دشمن از جمله این فشارها است. این جنگ ها از دو جنبه حائز اهمیت است. اول اینکه بنیه مالی مسلمانان را تقویت می نمود و درگیر اینکه به دشمن صدمات شدیدی وارد می کرد»
تحلیل محتوای پایان نامه کارشناسی ارشد سعید جلیلی که با موضوع «سیاست خارجی پیامبر اسلام» نوشته شده، این پیشبینی را در برابر تحلیلگران قرار داده که در صورت پیروزی سعید جلیلی سطح تنش در خاورمیانه به طور قابل توجهی به نفع جبهه های گروه های محور مقاومت در یمن، فلسطین، عراق و سوریه افزایش یابد و حمایت نظامی ایران از روسیه نیز با هدف درگیر نگهداشتن امریکا در جبهه اوکراین و تضعیف کمک های مالی و نظامی امریکا به اسرائیل در خاورمیانه، ادامه پیدا کند. از این رو می توان نتیجه گرفت رفع تحریم ها همانگونه که جلیلی در مناظره های تلویزیونی نیز برای آن برنامه مشخصی نداشت، اساسا در اولویت دولت نخواهد بود.
311213