جزئیات جدید توافق احتمالی برجام

به گزارش صلح خبر به نقل از ایلنا، یک مقام بلندپایه اروپایی که خواست نامش فاش نشود به شبکه خبری «العربیه» گفت که فرانسه به عنوان طرف حاضر در مذاکرات هسته‌ای، هرگونه فاش‌شدن متن نهایی توافق پیشنهادی اروپا برای احیای برجام را تکذیب می‌کند.

منابع دیپلماتیک تروئیکای اروپا شامل سه کشور بریتانیا، آلمان و فرانسه هم شامگاه جمعه اعلام کردند که متن نهایی توافق احتمالی با ایران هرگز افشا نشده است.

این مقام‌ها اظهار داشتند، در حال حاضر مهمترین اقدام، پاسخ اروپا به واکنش ایران است و افزودند که غیرممکن است اروپا در کوتاه‌مدت واکنش ایران را ارزیابی کند.

کشورهای اروپایی با رد برخی خبرها درباره افشای جزئیات توافق احتمالی احیای برجام، تأکید کردند که مقام‌های اروپایی و آمریکایی در حال بررسی واکنش ایران هستند.

ارسال نظر ایران در هفته گذشته

هفته گذشته ایران جمع‌بندی نهایی خود درباره متن پیش‌نویس توافق احیای برجام را به هماهنگ کننده مذاکرات هسته‌ای تحویل داد تا آمریکا پس از بررسی، پاسخ خود را به آن بدهد، اما از زمان دریافت این پاسخ تا امروز شاهد موضع گیری متناقض مقامات و رسانه‌های گروهی این کشورها بوده‌ایم.
ایران هیچ خواسته تازه‌ای از جمله دریافت غرامت در دستور کار ندارد

آنها کار را به جایی کشاندند که گزارش دروغ منتشر کردند و مدعی شدند ایران درخواست دریافت غرامت بابت خروج آمریکا از برجام و ضررهای اقتصادی وارد شده به ایران در پی این اقدام مطرح کرده است.

هر چند درخواست ایران برای دریافت غرامت امری منطقی است و در چند سال اخیر بارها از سوی مقامات کشورمان مطرح شده اما در این مرحله از مذاکرات، ایران هیچ خواسته تازه‌ای از جمله دریافت غرامت را در دستور کارش قرار نداده است و در پاسخ اخیر خود به طرف‌های مقابل هم چنین موضوعی طرح نشده است.

ایران پیشنهادهای اصلاحی را برای چند موضوع باقی‌مانده مطرح و راهکارهایی ارائه کرده است که بخشی از این راهکارها نیز پیش‌تر از سوی طرف مقابل مورد حمایت و تفاهم قرار گرفته است. از این رو پیشنهادات اصلاحی ایران به هیچ عنوان مانع توافق یا خارج از مذاکرات انجام شده نبوده و نیست.

واکنش جدید رژیم صهیونیستی

از طرفی مقامات اسراییلی بالاخره سکوت شان را درباره تحولات اخیر در بحث برجام شکستند و همان طور که افکار عمومی انتظار داشت تلاش کردند تا فضای اختلاف و دوگانگی را میان ایران و آمریکا ایجاد کنند.

یائیر لاپید، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی با ارسال پیامی به کاخ سفید گفته است که متن پیش نویس توافق با معیارها و خطوط قرمز آمریکا هم‌خوانی ندارد و آنچه در متن پیش نویس آمده است را به نوعی امتیاز دهی بیش از حد به ایران می‌داند.

هرچند این اظهارات نخست وزیر اسراییل با پاسخ مقامات وزارت خارجه آمریکا مواجه شد و تلاش شد نشان داده شود که مخالفت اسراییل تاثیر در تلاش دولت بایدن برای احیای برجام ندارد اما روشن است که فضای مثبت ایجاد شده طی دو هفته گذشته بعد از بازگشت طرف‌ها به پایتخت‌هایشان با اظهارات و موضع‌گیری‌های متناقض و دخالت مقامات اسراییلی، به سمت فضایی مه آلود و مبهم پیش می‌رود و این تحولات اتفاق نیفتاده است جز در سایه تاخیر آمریکا در پاسخ به جمع بندی ایران.

ایران حتی در رابطه با موضوع تبادل زندانیان ایرانی و آمریکایی موضع شفاف و صریحی داشته است.

ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان هفته گذشته در این رابطه تصریح کرد: ایران مستقل از برجام بارها از کانال‌های مختلف آمادگی خود را برای پرداختن به مساله زندانیان به طرف آمریکایی اعلام کرده است و آماده ایم با اجرای توافق احیای برجام ایرانیان بی گناه که به خاطر اتهامات واهی نقض تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی قربانی بی عدالتی نظام قضایی آمریکا شده‌اند را آزاد کنیم.
تبادل زندانیان؛ چهار در برابر چهار

در همین رابطه ایسنا نیز اطلاع یافت که موضوع تبادل چهار زندانی ایرانی در مقابل چهار آمریکایی که در ایران زندانی هستند، مورد بررسی است.

با وجود رویکرد مثبت ایران در موضوع تبادل زندانیان اما آمریکایی‌ها هم چنان به اقدامات تبلیغاتی و موضع گیری‌های بیهوده می پردازند.

کاظم غریب آبادی معاون امور بین الملل قوه قضاییه هفته گذشته در توییتی نوشت: آمریکا ده ها تن از ایرانیان بی گناه را به بهانه دور زدن تحریم های ظالمانه و غیرانسانی بازداشت کرده است.

وی گفته است، آقایان سرهنگ پور و عطار کاشانی دو نفر از بازداشت شدگان اخیر هستند که باید هر چه سریع تر آزاد شوند.

البته غریب آبادی در این توییت اشاره نکرده است که این دو نفر ایرانی، دو نفر از چهار نفر مدنظر ایران هستند یا خیر.

برخی بر این نظرند، ادامه روند طولانی شدن پاسخ آمریکا به ایران، ورود اسراییل به فضا و دخالت در روند مذاکرات و متن پیش نویس و موضع گیری‌های متناقض، یا تلاش برای فرافکنی بر روی پیشنهادات اصلاحی ایران در متن پیش نویس، همان طور که بارها از سوی مقامات ایرانی اعلام شده است، جدیت و اراده آمریکا برای رسیدن به توافق و بازگشت به برجام را زیر سوال می‌برد و اگر آمریکا به دنبال راه یا بهانه ای برای فرار از توافق و بازگشت به برجام است، نمی تواند با این اقدامات فرار و مقصر بودنش در این فرایند را پنهان یا وارونه جلوه دهد.

در این رابطه یورونیوز نوشت:

یک مقام ارشد آمریکایی به شبکه سی‌ان‌ان این کشور گفته که ایران یکی از خط قرمزهای خود در مذاکرات را کنار گذاشته و حالا طرفین بیش از گذشته به رسیدن به توافق نزدیک شده‌اند.

این مقام آمریکایی که نامش اعلام نشده به سی‌ان‌ان گفته که در پاسخ جدید تهران به پیشنهاد اروپا، مقام‌های جمهوری اسلامی دیگر درخواست خود مبنی بر لزوم لغو تحریم‌ها علیه سپاه پاسداران و چندین شرکت وابسته به این نهاد را مطرح نکرده‌اند. به گفته این مقام، موضوع لغو تحریم‌های سپاه یکی از موانع بزرگ بر سر رسیدن به توافق هسته‌ای میان طرفین به شمار می‌رفت. او همچنین در ادامه افزوده است: «اینکه ما امروز به توافق نزدیک‌تر هستیم دقیقا به همین دلیل است که ایران این خواسته خود را کنار گذاشته است.»

گزارش اختصاصی الجزیره

همزمان شبکه الجزیره در گزارشی اختصاصی، جزئياتی را از توافقی که قرار است بین ایران و غرب حاصل شود، منتشر کرده است. این شبکه به نقل از چند منبع آگاه گزارش داده که قرار است توافق تازه در چهار مرحله و در دو دوره ۶۰ روزه اجرایی شود. بر اساس گزارش این رسانه عربی همچنین آمریکا به ایران تضمین می‌دهد که طی ۱۲۰ روز بتواند ۵۰ میلیون بشکه نفت خود را بفروشد. ضمن اینکه دارایی‌های مسدود شده ایران در کره جنوبی آزاد خواهد شد و تحریم‌ها علیه ۱۵۰ نهاد اقتصادی ایران و ۱۷ بانک کنار گذاشته خواهد شد.

روز گذشته رسانه‌های داخلی در ایران هم یک فایل صوتی از صحبت‌های علی باقری در جلسه‌ای با اهالی رسانه منتشر کردند که بر اساس آن مذاکره کننده ارشد ایران جزئيات مفصلی در خصوص توافق احتمالی آتی ارائه می‌دهد. آقای باقری با اشاره به اینکه در روز حصول توافق، رئيس جمهوری آمریکا طی دستوری، ۳ فرمان اجرایی ترامپ که تحریم‌هایی را علیه ایران وضع کرده بود، تعلیق می‌کند. به گفته باقری در همان روز همه نهادهای اقتصادی و ۱۷ بانک ایران از تحریم‌ها خارج می‌شوند هرچند لغو دائمی نخواهد بود و تنها تعلیق خواهند شد.

باقری کنی ادامه داده که طی ۶۰ روز آتی با انجام شدن کارهای لازم در زمینه اجرایی شدن توافق، تهران می‌تواند راستی آزمایی خود را انجام دهد و در صورتی که تحریم‌ها به صورت موثری لغو شده باشد، طرفین به روز اجرا می‌رسند. این مذاکره کننده ایرانی همچنین افزوده که در این شرایط و در روز اجرا تحریم‌ها این‌بار لغو و نه تعلیق خواهند شد.

او البته اشاره‌ای به این موضوع نمی‌کند که آمریکا در ازای تعلیق تحریم‌ها در روز حصول توافق، چه امتیازاتی از ایران درخواست می‌کند اما الجزیره گزارش داده که تهران به محض امضای احیای برجام و از روز اول، گام‌های هسته‌ای خود را به عقب برمی گرداند.

خروج = پرداخت غرامت

هم علی باقری و هم الجزیره در گزارش‌های خود تاکید کرده‌اند، در صورتی که آمریکا این‌بار از توافق خارج شود، باید به ایران غرامت بپردازد اما پیشتر حسین شریعتمداری، سردبیر روزنامه کیهان این شبهه را مطرح کرده بود در صورتی که دولت آتی آمریکا بخواهد از توافق خارج شود، تحت چه ساز و کاری می‌توان از واشنگتن درخواست غرامت کرد؟ موضوعی که نشان می‌دهد تردیدهای جدی در خصوص عملی بودن این وعده احتمالی آمریکا وجود دارد.

مذاکرات برای احیای برجام که با روی کار آمدن ابراهیم رئيسی در تهران روند کندی به خود گرفته حالا پس از ماه‌ها تعلیق و توقف به نظر می‌رسد به نقاط پایانی خود نزدیک شده است. با وجود انتشار گزارش‌های امیدوارکننده از سوی رسانه‌های مختلف، آمریکا همچنان پاسخ خود را به پیشنهادات ایران، به اطلاع اروپا نرسانده است.

اولین جزئیات از متن پیش‌نویس توافق

به نقل از اکوایران، هرچند ارائه پیشنهادات ایران به اروپا در زمینه متن پیشنویس توافق، احتمال حصول به نتیجه مثبت را از منظر بسیاری از تحلیلگران، افزایش داده اما همچنان موضوع تضمین توافق، گره اصلی مذاکرات و مانعی بر سر احیای برجام است.

گرچه همچنان مقامات رسمی طرفین مذاکرات ترجیح داده اند از بیان جزئیات ذکر شده در پیش نویس بپرهیزند اما برخی اظهارنظرها، جزئیاتی از متن توافق احتمالی را شرح داده اند.

گواه این مدعا اظهارات حمید حسینی فعال اقتصادی در حوزه نفت در شبکه های اجتماعی است. بنابر آنچه او مطرح کرده است، توافق احیای برجام و اجرای آن، در یک چارچوب کلی چهار مرحله دارد.

به عبارتی دیگر، پس از روز جمع بندی که همان روز توافق است، اجرای «توافق احیای برجام» در دو بازه ۶۰ روزه کلید می‌خورد و به طور کلی، اجرای این توافق در فرصتی ۱۲۰ روزه تعریف شده است.

طرفین مذاکره در ۶۰ روز نخست به عنوان «دوره تایید»، موظفند ترتیبات اجرایی توافق را مهیا سازند.

دوره ۶۰ روزه دوم نیز «دوره بازاجرا» نام گرفته که در صورت توافق طرفین برای آغاز آن، اقدامات صورت گرفته و میزان پایبندی طرفین به تعهدات راستی آزمایی می‌شود. عبور موفقیت آمیز و کم تنش از این سه مرحله، مجوزی برای ورود به مرحله چهارم خواهد بود که دوره تکمیلی توافق نام گرفته است. حال سوال این است که جزئیات هریک از این مراحل چه خواهد بود؟

روز توافق

بنابر اطلاعات موجود درباره متن پیشنویس، در صورت حصول موافقت بر سر متن، در وهله نخست جمع بندی نهایی مذاکرات با حضو وزیران خارجه طرفین مذاکره صورت می‌گیرد.

ظاهرا لغو ۳ فرمان اجرایی تحریمی نیز در زمره اقداماتی است که در روز توافق انجام می‌شود. ۳ فرمان اجرایی مربوط به فرمان هایی است که ترامپ صادر کرده بود. لغو این فرمان ها به معنی آن خواهد بود که ۱۷ بانک و ۱۵۰ موسسه مانند ستاد فرمان اجرایی امام از تحریم خارج شوند.
آغاز مرحله «تایید»

اما ماجرای اصلی از فردای توافق آغاز خواهد شد. طرفین به مدت ۶۰ روز فرصت می‌یابند که اقداماتی را برای اجرای توافق به سرانجام برسانند. آنچه برای این دوره پیش بینی شده، رایزنی ایران و ایالات متحده با نهادهای قانونگذاری خود است.

هرچند در روزهای اخیر برخی نمایندگان مجلس ایران به استناد قانون اقدامات راهبردی برای لغو تحریم ها، نقش مجلس شورای اسلامی را تنها نقشی نظارتی تعریف می‌کنند و ضرورتی برای تصویب توافق در پارلمان نمی‌بینند اما بحث تصویب توافق در مجالس قانونگذاری هر دو طرف پیش بینی شده است. ایالات متحده نیز رایزنی با کنگره برای گرفتن مهر تایید توافق را در پیش رو دارد.

تعهدات ایران و آمریکا در توافق چیست؟

ایران بارها از لغو تحریم ها به عنوان اصلی ترین دلیل خود برای ورود به روند احیای برجام یاد کرده است. حالا با رضایت ضمنی اعلام شده از سوی برخی مقامات ایرانی درباره پیش نویس پیشنهادی اتحادیه اروپا، به نظر می‌رسد این خواسته تا حد زیادی در متن برآورده شده است.

ظاهرا قرار است فرمانهای تحریمی ترامپ در بخش هسته ­ای و غیرهسته ‌ای لغو شود که می‌تواند دستاورد قابل توجهی باشد. از سوی دیگر، فعالیت اقتصادی بنگاه های اقتصادی وابسته به نهادهای نظامی نیز تسهیل شده و تحریم سپاه به فعالیت این بنگاه های اقتصادی، تسری نیابد.

در مقابل، ایران نیز باید به تعهداتش در برجام بازگردد. ازجمله نگهداری سانتریفیوژهای IR6 در انبارهای ایران زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی و همچنین، نگهداری سوخت به میزان توافق شده در برجام. اینها بخشی از تعهدات ایالات متحده و ایران در توافق احتمالی خواهد بود.
تکلیف ۷ میلیارد دلار بلوکه شده در کره جنوبی

اما تعهدات به همین چند مورد محدود نیست. ظاهرا باز شدن قفل پول های بلوکه شده ایران در کره جنوبی نیز ارجمله خواسته های ایران است.

البته بنابر اطلاعات موجود، آمریکایی ها به اجابت این درخواست چراغ سبز نشان داده اند اما به صورت مشروط. گفته می‌شود در صورت قبول توافق از سوی ایران، زندانیان ایرانی و آمریکایی مبادله خواهند شد. ظاهرا ایالات متحده متعهد می‌شود که در ازای تبادل زندانیان، مجوز آزادسازی منابع بلوکه شده ایران را صادر کند و ۷ میلیارد دلار مسدود شده در کره جنوبی، یکی از منابع است.

گره توافق؛ تضمین‌ها کدام‌اند؟

با همه این تعهدات متقابل، توافق همچنان مانعی جدی دارد؛ مانعی به نام تضمین. موضوعی که هم رسانه ها به آن خوشبین نیستند و هم مقامات ایرانی بر آن تاکید دارند.

هرچند گفته می‌شود که بر اساس متن پیشنهادی، در صورت خروج آمریکا از توافق، سرمایه گذاران خارجی ۲٫۵ تا ۳ سال فرصت خواهند داشت تا بدون واهمه از مجازات مالی ایالات متحده، با ایران کار کنند.

به این ترتیب یک مصونیت ۵ ساله برای فعالان اقتصادی به وجود خواهد آمد(دوره ریاست جمهوری بایدن به علاوه دوره پیش بینی شده در توافق).

با این وجود فضای سیاسی ایالات متحده از یک سو و پیشبینی تحلیلگران از سوی دیگر، همچنان سایه خوشبینی بر حصول توافق درباره تضمین‌ها نمی‌گستراند. گواه این مدعا، اظهارات امروز حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران است که گفت: «تا در مورد همه چیز توافق نشود نمی‌توانیم با قطعیت از رسیدن به توافق خوب و پایدار سخن بگوییم».

از سوی دیگر و در فضای سیاسی نیز باید به یادداشت حسین شریعتمداری مدیرمسوول روزنامه کیهان اشاره کنیم که به مذاکره کنندگان هشدار داد دریافت غرامت از آمریکا به عنوان تضمین برای خروج ایالات متحده از توافق، بی ارزش است زیرا تضمینی وجود ندارد که آمریکا غرامت را نیز بپردازد.

از سوی دیگر تحلیلگران، فضای سیاسی ایالات متحده را یکی از موانع ارائه تضمین پایدار و مطمئن برای توافق معرفی می‌کنند.

بلومبرگ درباره ضمانت عدم خروج آمریکا از توافق احتمالی، اینگونه تحلیل کرده است که احتمال به قدرت رسیدن جمهوری خواهان در انتخابات پایان سال کنگره و همچنین انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۲۴ یکی از اصلی ترین موضوعات مدنظر آمریکا برای ندادن تضمین است.

بر اساس گزارش بلومبرگ، ایالات متحده استدلال می‌کند که جمهوری خواهان مطمئنا در جهت خنثی سازی توافق عمل می‌کنند، از این رو نمی‌توان تضمینی‌ ارائه کرد. البته آنگونه که با اشاره به اظهار نظر یکی از مشاوران تیم مذاکره کننده ایران نوشته، به موجب تضمین خواسته شده، ایران می تواند در صورت خروج آمریکا از برجام، سریعا غنی سازی اورانیوم را از سر گیرد.

مرحله سوم؛ «بازاجرا»

با همه نگرانی ها در زمینه تضمین ایالات متحده در ازای خروج احتمالی اش از توافق، اگر این توافق به سرانجام برسد و طرفین در مهلت ۶۰ روزه نخست، بتوانند مهر تایید مجالس خود را دریافت کرده و در اجرای تعهدات، متعهدانه عمل کنند، فرصت ۶۰ روزه دوم را در پیش رو خواهند داشت؛ فرصتی که برای ورود به آن نیز باید طرفین موافقت خود را اعلام کنند.

به عبارتی دیگر، یک هفته مانده به پایان دوره تایید، طرفین اعلام می‌کنند که می‌خواهند وارد دوره دوم یعنی دوره بازاجرا شوند یا خیر. در صورت موافقت طرفین با این موضوع، دوره ۶۰ روزه دوم با عنوان دوره بازاجرا آغاز می‌شود تا نحوه و میزان پایبندی طرفین به تعهدات راستی آزمایی شود.

نامگذاری بازاجرا هم به این دلیل است که یک بار تمامی توافق اجرا شده بود، و خروج آمریکا از برجام باعث شد تا همه چیز از سر خط آغاز شود.

مرحله چهارم؛ دوره تکمیلی

با همه آنچه گفته شد، اگر توافق احیای برجام در اجرای ۱۲۰ روزه، از موانع احتمالی به سلامت عبور کند، طرفین در فرصتی ۴۵ روزه، به تکمیل اقدامات و رایزنی‌ها خواهند پرداخت.

با این حال آنچنان که از شواهد و اظهارات مقامات ایران و ایالات متحده پیداست، به نظر می‌رسد حصول توافق احیای برجام و رفع تحریم‌ها دست کم در روزهای منتهی به مردادماه میسر نخواهد بود و احتمالا متن پیش نویس، دستخوش تغییر شود.
توافق نهایی در انتظار تصمیم‌گیری در کاخ سفید است

به نقل از ایرنا، سه روز از ارائه پاسخ مکتوب ایران به متن پیشنهادی اتحادیه اروپا می‌گذرد و ایالات متحده به رغم ادعای رویکرد دیپلماسی در قبال ایران و تلاش برای بازگشت به برجام، همچنان هنوز سرگرم مطالعه نظرات مطرح شده است.

«ند پرایس» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا دیروز در نشستی خبری در محل وزارت خارجه آمریکا در جمع خبرنگاران گفت: ما درحال مشورت با اتحادیه اروپا و متحدان اروپایی در مورد مسیر پیش رو هستیم.

وی در تداوم ادعاهای همیشگی واشنگتن علیه برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران مدعی شد اطمینان داریم که بازگشت متقابل به پایبندی به برجام همچنان بهترین وسیله برای محدود کردن قابل تایید و دائمی برنامه هسته‌ای ایران است.

سخنگوی وزارت خارجه آمریکا همچنین اضافه کرد که می‌دانیم که کنگره یک همکار در مساله توافق احتمالی هسته ای است و به همین دلیل به صورت دائم با آن مشورت می‌کنیم.

این درحالیست که ساعاتی قبل شبکه خبری بلومبرگ به نقل از یک دیپلمات اروپایی آشنا به مذاکرات وین که در تماس با مقامات آمریکایی است، گزارش داد که اتحادیه اروپا پاسخ ایران به طرح احیای توافق هسته‌ای را «سازنده» می‌داند.