فاطیما فردوس: مشکلات دانش‌آموزان افغان و اتباع خارجی به ثبت‌نام و شهریه‌های بالا در مدارس دولتی رسیده است؛ تا جایی که خانواده‌ها توان پرداخت شهریه‌های غیرقانونی را ندارند و فرزندانشان به ناچار از تحصیل محروم می‌شوند. پیش از این در طرحی موسوم به طرح فرمان مشخص شده بود که کودکان افغانستاني چه آنها که داراي شرايط قانوني حضور در ايران هستند و چه آنها که مدارک حضور قانوني را ندارند بايد در مدارس دولتي ثبت‌نام شوند؛ اما با وجود صدور این طرح، شهریه‌های بالا برای دانش‌آموزان افغان، طرح را به حاشیه برده است.

یکی از مادران افغان در شکایت از وضعیت ثبت‌نام مدرسه برای دخترش می‌گوید: «چون ما افغانیم باید برای ثبت‌نام هم پول بدیم. پارسال هم 350 هزار تومن گرفتن تا بچه‌ا‌م رو ثبت‌نام کنن؛ وقتی هم که می‌پرسیدم چرا باید این‌قدر پول بدم، می‌گفتن چون افغان هستی. تازه اولش می‌گفتن ببرش یه مدرسه دیگه؛ اینجا کلاس‌ها پر شده. صدبار بهشون گفتن اسم دخترم رو بنویسید تا من پولش رو جور کنم و براتون بیارم ولی قبول نمی‌کردن. می‌گفتن اصلا چرا دخترت رو میاری مدرسه؟ ببرش خونه‌های مردم رو تمیز کنه. تو نظافت بهت کمک کنه. بچه‌داری کنه، ظرف بشوره. درس خوندنش برای چیه دیگه. بهشون گفتم اگه دخترم درس بخونه آیند‌ش مثل من نمی‌شه. همه چیز با پول حل میشه؛ تا پول می‌دیم راحت ثبت‌نام و با بچه‌هامون خوب برخورد می‌کنن ولی وقتی پول ندیم باهامون خوب رفتار نمی‌کنن. پول داشته باشی همه چی داری، نداشته باشی هیچی نداری!»

اجبار یا اختیار؟
در حالی که دانش‌آموزان افغان باید در سه مرحله شهریه پرداخت کنند؛ ابتدا برای اسم‌نویسی، سپس هزینه شهریه و در آخر کمک‌های مردمی و این هزینه‌ها در مجموع به بیشتر از 350 هزار تومان می‌رسد، علی حسینی، معاون سرپرست مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور وزارت آموزش و پرورش در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه امسال فرآیند ثبت نام نسبت به سال‌های گذشته بهبود پیدا کرده، گفته است: «علت این امر آن است که هماهنگی وزارت کشور و آموزش و پرورش بیشتر بود و شکایات کمتری هم به دست ما رسیده است. بسیاری اختلالات و مشکلات به صورت سیستمی در داخل وزارتخانه حل شده است و درباره دریافت وجه در مدراس نیز باید گفت همان کمک داوطلبانه‌ای که همه اولیاء می‌پردازند برای دانش آموزان اتباع هم صادق است اما اگر نتوانند کمکی هم داشته باشند، اجبار و اصراری نداریم.» حسینی با اشاره به رسیدگی به شکایات و گزارشات اظهار می‌کند: مردم در صورت وجود هرگونه مشکل در ثبت نام اتباع می‌توانند با شماره مرکز امور بین الملل 02122066509 تماس بگیرند.

فاطمه اشرفی، رئیس هیئت مدیره انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده(حامی)، نیز درباره روند ثبت نام دانش آموزان اتباع گفته است: «امسال به نسبت سال‌های گذشته، آرامش و رضایت نسبی در جریان ثبت نام‌ها حاکم است و اطلاع رسانی‌های مناسب و اختصاص زمان بیشتر برای دریافت کارت‌های حمایت تحصیلی می‌تواند از دلایل آن باشد.»

گزارش‌هایی که هیچ‌گاه نمی‌رسند!
«پول ثبت‌نام رو نداده بودم آنقدر با دخترم بد رفتار کردن؛ کارنامه نمی‌دادن، مدیر و ناظم فرزندم رو اذیت می‌کردن. چون افغان تو این مدرسه‌ها خیلی زیاده. می‌گفتن اگه پول بدی همه کارها رو براش می‌کنیم ولی وقتی پول نداری برو. معلم‌ها اما رفتار خوبی با بچه‌هام داشتن. فقط گاهی اوقات دانش‌آموزا دوست نداشتن پیش بچه‌های افغان بشینن که جاشون رو عوض می‌کردن. جدا از این که پول بدیم برای اسم‌نویسی، پول شهریه هم دادیم که حدودا 250 هزار تومن بود. تازه این پول برای وقتیه که ما کارت داشته باشیم؛ اگر پاسپورت داشته باشیم پول بیشتری ازمون می‌گیرن. پارسال گفتن باید 50 هزار تومن کمک‌های مردمی بدین، نداشتم که بدم. پسرم رو تو دفتر مدرسه نگه‌داشته بودن و نمی‌ذاشتن بره سر کلاس. 50 تومن چیه دیگه که نذارن پسرم بره سرکلاس و بین دوستاش اذیت بشه؟ به محض اینکه پول رو براشون ریختم پسرم رفت سرکلاس.»

این در حالی است که اشرفی گفته است: «از سوی دیگر در مدارس، ثبت نام اتباع جا افتاده است و روند رضایت بخشی را شاهدیم. سال‌های گذشته گزارشات مربوط به دریافت شهریه‌های غیرقانونی زیاد بود، اما امسال این گزارشات بندرت به دست ما می‌رسد و به جرات می‌توانم بگویم مجموعه ما تا کنون گزارش قابل توجهی مبنی بر دریافت و تقاضای شهریه غیرقانونی خارج از چارچوب تعیین شده نداشته است.»

اشرفی با بیان اینکه کارت حمایت تحصیلی در سال‌های گذشته فقط به مدت پنج روز صادر می‌شد، گفته است: «امسال این مهلت در تهران به 25 روز رسید زیرا چندین بار به صورت رسمی و غیررسمی تمدید شد. حتی پس از آن با وجود آنکه مهلت تعیین شده به اتمام رسیده بود به صورت موردی هم کار متقاضیان را انجام دادند و این نشان دهنده روند تسهیل کننده و قابل اطمینانی است که در ادارات اتباع به وجود آمده است.»

افغان‌ها در اولویت آخر
رئیس هیئت مدیره انجمن حمایت از زنان و کودکان پناهنده ادعا کرده است که اگر هم گزارشاتی مبنی بر مشکلاتی بخصوص در حاشیه شهرهای بزرگ مبنی بر عدم ظرفیت ثبت نام به گوش می‌رسد بیشتر به زیرساخت‌ها باز می‌گردد زیرا شهرهای بزررگ مناطق پرجمعیتی هستند و اگر در ثبت نام اختلال وجود دارد برای دانش آموزان ایرانی هم هست؛ به هر حال حجم داوطلبان بالاست و از آن سو امکانات فیزیکی و سخت افزاری و تجهیزات اندک است. این در حالی است که یکی دیگر از دانش‌آموزان افغان که در جریان روند ثبت‌نام بوده است، می‌گوید این مشکل فقط برای ما بود و به هر مدرسه‌ای که می‌رفتیم می‌گفتند اول باید ایرانی‌ها ثبت‌نام شوند بعد ما. بعد از آن هم می‌گفتند ظرفیت تکمیل شده یا باید پول بیشتری می‌دادیم. «تا کلاس سوم رو تو جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان خوندم و بعد که رفتم مدرسه ازم امتحان گرفتن ولی رد شدم؛ مجبور شدم دوباره کلاس سوم رو تو مدرسه بخونم. اون سال هیچ شهریه‌ای ازمون نگرفتن ولی از داداشم که اون هم کلاس سوم بود، 350 هزار تومن گرفتن. کلاس چهارم هم یک معلم خیلی بداخلاق داشتم که کلی اذیتم کرد. مامانم وقتی می‌خواست پرونده داداشم رو بگیره کلی اذیت کردن؛ اول که گفتن پروند‌ش گم شده و نمی‌تونیم بهتون بدیم. بعد گفتن باید دوباره پول بدیم، با کلی خواهش و تمنا بهمون پس دادن تا بتونیم داداشم رو ثبت‌نام کنیم ولی خب ما پنج نفریم و نفری 350 هزار تومن خیلی زیاد میشه.»

او درباره کودکان بدون هویت ایرانی و تسهیل روند دریافت شناسنامه برای آنها گفته است: «خوشبختانه سال گذشته مصوبه‌ای در هیئت دولت داشتیم مبنی بر اینکه همان اقداماتی که برای دریافت کارت‌های حمایت تحصیلی اتباع انجام می‌شود با تسهیلات مناسبتری برای کودکان ایرانی بدون شناسنامه هم انجام شود. بر این اساس افرادی که در استان‌ها فاقد کارت هویت هستند می‌توانند با مراجعه به فرمانداری‌ها کارت حمایت تحصیلی دریافت کنند.» او با بیان اینکه با روند بوجود آمده قطعا آمار بازماندگی از تحصیل کاهش یافته و به آینده امیدوار هستیم، گفته است: «سال گذشته حدود 25 هزار نفر از افراد فاقد هویت در طرح شناسایی و ثبت نام در مدارس دولتی توانستند وارد سیستم شوند، ولی در سال جاری طبق اطلاعاتی که داریم 70 هزار کودک اتباع وارد سیستم آموزشی شدند و کارت حمایتی تحصیلی دریافت کردند.»

4242