تمام ابعاد تجارت و فرایند بازار سنتی را که بتوان با اینترنت و تکنولوژی وب انجام داد تجارت الکترونیکی گویند. هیچ تعریف پذیرفته شده ای برای تجارت الکترونیکی وجود ندارد.

با این حال تجارت الکترونیکی به هر گونه معامله ای گفته می شود که که در آن خرید وفروش کالا ویا خدمات از طریق اینترنت صورت پذیرد و به واردات و یا صادرات کالا و یا خدمات منتهی می شود.تجارت الکترونیکی معمولا کاربرد وسیع تری دارد،یعنی نه تنها شامل خریدو فروش از طریق اینترنت است بلکه سایر جنبه های فعالیت تجاری ، مانند خریداری،صورت برداری از کالاها،مدیریت تولید و تهیه و توزیع و جابه جایی کالاها و همچنین خدمات پس از فروش را در بر می گیرد. تجارت الکترونیک به نوعی تجارت بودن کاغذ است. بوسیله تجارت الکترونیک، تبادل اطلاعات خرید و فروش و اطلاعات لازم برای حمل و نقل کالاها با زحمت کمتر و تبادلات بانک با شتاب بیشتر انجام خواهد شد.شرکت ها برای ارتباط با یکدیگر، محدودیت های فعلی را نخواهند داشت و ارتباط آنها با یکدیگر ساده تر و سریع تر صورت می گیرد.

بازارهای الکترونیکی معمولا به معاملات و حراجی های روی شبکه,مانند بازارهای سهام و حراجی ها از طیق اینترنت,اشاره دارد، اما فضای بازار الکترونیکی به پدیده اقتصادی اشاره دارد.که محصولات,واسطه ها و مشتریان به یک طریقی به صورت الکترونیکی با هم تماس و مبادله دارند.فضای بازار الکترونیکی نماد مجازی از بازارهای فیزیکی است.به طور کلی، فعالیت اقتصادی تحت این فضای الکترونیکی،اقتصاد الکترونیکی را ارائه می کنند. در موارد زیادی دیده شده که مبادله الکترونیکی داده ها را مترادف با تجارت الکترونیک دانسته و هر کدام را در جای دیگری بکار می برند.این دو تکنولوژی اصلا مشابه هم نبوده و کاملا مجزا می باشد.البته می توان اینطور گفت که تجارت الکترونیک مکمل مبادله الکترونیکی داده هاست.

مبادله الکترونیکی داده به صورت مکانیزمی تعریف می شود که به موجب آن انتقال و تبادل داده در راستای تحقق فعالیت های تجاری با ساختار و شکل تعریف شده و به کارگیری پیام های استاندارد شده بین المللی،توسط ابزار الکترونیکی از یک کامپیوتر به کامپیوتر دیگر انجام می شود. در حالیکه تجارت الکترونیک عبارت از مبادله تجاری بدون استفاده از کاغذ است که در آن از مبادله الکترونیکی داده ها به عنوان یک ابزار به همراه پست الکترونیک، تابلوی اعلانات الکترونیک، انتقال الکترونیک وب و سایر فناوری های مبتنی بر شبکه استفاده می شود. به عبارت دیگر مبادله الکترونیکی داده ها به عنوان ستون فقرات تجارت الکترونیک عمل می نماید. چنانچه از تعریف فوق بر میآید. تجارت الکترونیک حطیه ای بسیار وسیع تر از مبادله الکترونیکی داده دارد.

● انواع تکنولوژی تجارت الکترونیکی

▪ تجارت الکترونیکی تاجر با تاجر

مدیریت ارتباطات مشتری شیوه های مدیریت منابع اطلاعات آموزش راه دور برای سازمان های اقتصادی جدید پست الکترونیک شیوه های طراحی منابع سازمان ها خودکار کردن اهرم فروش: شیوه های راه دور در شبکه ها موجب افزایش بهره وری متخصصین فروش راه دور می شود.

تحول مراکز تماس:به هم پیوستن شبکه ها موجب افزایش قابلیت های خدمات مشتری شده است.

خدمات شبکه ای مدیریت شده

● تفاوت مبادله الکترونیکی داده ها با تجارت الکترونیک

▪ مزایای تجارت الکترونیکی برای مصرف کنندگان

این امکان به مصرف کنندگان داده می شود که مستقل از اینکه در کجا زندگی می کنند، بتوانند از هر مکانی و در هر زمانی خرید کنند یا عملیات مالی انجام دهند. تجارت الکترونیک قدرت انتخاب مصرف کنندگان را افزایش می دهد.

مصرف کنندگان امکان دریافت خدمات،سرویس ها ومحصول های ارزانتری را دارند.دلیل این مساله دسترسی گسترده به محصولات وامکان مقایسه سریع بین آنها است. مدلهای تجارت الکترونیک با ایجاد یک بستر مناسب و ابزارهای مربوطه, این امکان را برای مصرف کنندگان فراهم می نمایند. در مورد محصولات دیجیتالی، تحویل محصولات بسیار سریع می شود و در مورد سایر محصولات نیز با افزایش کارایی سیستم تحویل شرکت ها،سرعت تحویل محصول افزایش می یابد. سرعت دسترسی به اطلاعات مربوط به محصولات مورد نیاز بسیار کوتاه می شود. امکان شرکت در حراج های مجازی داده می شود و افراد می توانند اجناس مورد نظر خود را به سرعت بفروشند یا محصولات مورد نیاز خود را خریداری نمایند. این امکان ایجاد می گردد تا مصرف کنندگان به صورت موثری با سایر مصرف کنندگان در جامعه الکترونیکی به تعامل و تبادل نظر و تجربه بپردازند. تجارت الکترونیک باعث افزایش رقابت بین عرضه کنندگان می گردد.اولین نتیجه این رقابت کاهش قیمت محصولات وخدمات برای مصرف کنندگان است.

▪ مزایای تجارت الکترونیکی برای جامعه

افراد زیادی می توانند از راه دور به انجام کارها و وظایفشان بپردازند و از جابه جایی بیهوده بپرهیزند. این مساله علاوه بر ایجاد آرامش فکری, باعث استحکام بیشتر خانواده ها نیز می گردد.

عدم نیاز به حضور فیزیکی مصرف کنندگان برای انجام خرید یا دریافت خدمات باعث کاهش حجم ترافیک، آلودگی هوا و… می گردد.

مردم ساکن در مکان ها و کشورهای کمتر توسعه یافته، به خدمات و محصولاتی دسترسی پیدا می کنند که در حالت عادی محروم بودند. به عنوان نمونه, امکان دسترسی به آموزش و مدارک دانشگاهی معتبر نیز ایجاد می گردد.

خدمات عمومی با کیفیت بالاتر و سرعت بیشتری در اختیار همه اقشار جامعه قرار می گیرد. افزایش فروش،افزایش درآمد، افزایش سرمایه گذاری،افزایش سطح رفاه زندگی مردم،ایجاد فرصت های تجاری جدید برای صنایع و بنگاه های بازرگانی، افزایش فرصت های جدید شغلی، امکان ارائه خدمات و محصولات در سطح جهانی،عدم حضور واسطه، ورود به بازارهای فرا منطقه ای در جهت بازاریابی جهانی نیز از دیگر مزایای تجارت الکترونیکی می باشد.

▪ محدودیت های تجارت الکترونیکی

امنیت سیستم ها، قابلیت اعتماد،استانداردها و پروتکل های ارتباطی هنوز در حال تکامل هستند. در بسیاری مناطق پهنای باند مخابرات مناسب نیست. ابزارهای نرم افزاری مورد استفاده در پیاده سازی مدلهای تجارتالکترونیک, در حال توسعه بوده و به سرعت تغییر می کنند. ایجاد ارتباط بین نرم افزارهای تجارت الکترونیکی و اینترنتی, با بعضی از نرم افزارها و بانکهای اطلاعاتی موجود دشوار است.

کاربران مدل های تجارت الکترونیک ناچارند به تهیه یکسری بسترها از جمله وب سرورها و سرورهای شبکه بپردازند. سازگاری بین نرم افزارهای تجارت الکترونیکی با سخت افزارها و سیستم عامل ها کامل نیست. علی رغم محدویت های عنوان شده، تجارت الکترونیک با توجه به مزایایی که بیان شد; با روند شتابنده ای در حال گسترش است.در کنار این حرکت از یک سو مشکلات و محدودیت ها نیز رفته رفته در حال کاهش هستند و از سوی دیگر امکان استفاده از مزایا و نقاط قوت تجارت الکترونیکی افزایش می یابد. توجه به محیط های تجاری و ارتباط مولفه های آن بر بستر مدل های تجارت الکترونیک به علاوه آشنائی با مزایا و محدودیت های تجارت الکترونیک می تواند به شرکتها در انتخاب راه حل های مناسب یاری برساند. امکان انجام واکنش های مناسب شرکتها در محیط های تجاری و بازارهای رقابتی، توجه به این مسایل و انتخاب چنین راه حل هایی را ضروری می نماید.

نویسنده : سمیه عسگری