رايزن فرهنگي سفارت ترکيه در ايران: بسياري از صاحب­نظران، يازده سپتامبر را يک وضعيت تصنعي مي‎دانند

محمد کايا، رايزن فرهنگي سفارت ترکيه در ايران، گفت: «بسياري معتقدند که يازده سپتامبر يک وضعيت تصنعي بوده است. يعني بهانه‎اي است از سوي امريکا که به اهدافش نزديک شود و آن شکل دادن به وضعيت خاورميانه است. بعد از حادثة يازده سپتامبر دنيا وارد شکلي جديد شده است.»

محمد کايا، رايزن فرهنگي ترکيه در ايران، دربارة رابطه و تعامل اسلام و غرب به تاريخچة گسترش اسلام اشاره کرد و گفت: «اسلام در دوراني ظهور کرد که جنگ‎هاي مختلفي در جريان بود. در آن زمان يهوديان، مسيحيان، ترک‎ها و ايراني‎ها در مجموعه‎اي زندگي مي کردند که نيروي انساني، مذهبي و تمدني فراواني داشتند. برخورد اين نيروها اغلب دلايل مناسبي براي آغاز جنگ‎ها بود.»

وي افزود: «در خلال قرن ششم بود که اسلام در ميان اديان مختلف مطرح شد و با اعلام اسلام توسط پيامبر اکرم (ص) به اقوام و تمدن‎هاي مختلف، در ابتدا تبليغ اسلام صورت مي گرفت و پس از آن  در برخي از مواقع جنگ‎هايي پيش آمد که اکثراً در حکم تبليغ و مدافعه بود. در آن­زمان در کنار يهودياني که به قدس اهميت مي‎دادند، مسلمانان نيز به آن اهميت دادند. در آن زمان افرادي مانند صلاح الدين ايوبي ظهور کردند و جنگ‎هايي نيز روي داد که اي کاش اين جنگها پديد نمي‌آمد. ولي در واقع ارتباط دين اسلام با غرب و به عبارتي بلوک شرق با غرب از طريق همين جنگ‎ها مطرح شد.»

کايا در ادامه به پيشرفت اسلام اشاره کرد و گفت: «بعد از اين ما شاهد پيشرفت اسلام  و گسترش آن به سمت اروپا هستيم و نمونه‎هاي بارز آن­را مي توانيم در اسپانيا ببينيم. مساجد قرطبه و الحمراء که اکنون در اسپانيا برپا هستند، نشانگر نفوذ اسلام در اين کشور هستند. دين مسيحيت نيز در طول اين دوران کم کم از اسلام تأثير پذيرفت و حتي بسياري از انديشمندان غربي معتقدند که يکي از مهم­ترين عوامل رنسانس آثاري است که انديشمندان اسلامي نوشته و ارائه کردند. از ديگر روابط دنياي اسلام با غرب مي توان به ارتباط عثماني‎ها با غرب اشاره کرد. اين ارتباط‎ها نيز از مجموعة ارتباطات اسلام و غرب هستند.»

رايزن فرهنگي سفارت ترکيه در ايران به تعامل مثبت و منفي عثمانيها با غرب اشاره کرد و گفت: «از جمله ارتباط‌هاي منفي جنگ‎هايي بود که بين غرب و عثماني‎ها صورت مي‎گرفت. در قرون شانزدهم و هفدهم ما شاهد پيشرفت عثماني‎ها هستيم که موجبات توجه غربي‎ها به عثماني‎ها را پديد آورد و در راستاي اين توجه‌ها است که سياحان به ترکيه سفر مي کنند و سعي مي کنند آنچه را که در ترکيه اتفاق افتاده معرفي کنند. همچنين رنسانس در غرب اتفاقي بود که مي توان آن­را حرکت روشنفکرانه و رو به جلو دانست. انقلاب کبير فرانسه فضاي متفاوتي ايجاد کرد. انقلاب صنعتي در انگليس و  تأسيس  دانشگاه‎ها هم همگي در راستاي نفوذ غرب به ديگر کشورها هستند.‎»

کايا تصريح کرد: «در اين دوران مستشرقان در دنياي اسلام نفوذ کردند و زبان‎هاي بومي شرقي را فرا گرفتند و از نظر صنعتي توانستند قدرت خاصي را نسبت به بلوک شرق ايجاد کنند. اين تحولات موجب تغيير فضاي شرق و تضعيف آن شد. از طرفي هم در قرن بيستم و بيست و يکم بسياري از کشورهاي اسلامي از هم جدا شدند و به کشورهاي کوچکي تبديل شدند كه نتوانستند حاکميت قدرتمندي را در خود نهادينه کنند و اين نشانه‎اي از ضعف کشورهاي اسلامي بود. در دوران قبل از فروپاشي شوروي، تفکرات کمونيستي در برابر اسلام قرار گرفتند. شوروي سابق بر وضعيت مسلمانان اثرگذار بود. بعد از فروپاشي شوروي، امريکا قدرت اول جهان شد و طبعاً اين قدرت برنامه ريزي و سياست‎هاي خودش را نسبت به گذشته تغيير مي‎دهد و حرکتي مبتني بر مبارزه با حرکت‎هاي ضد غربي آغاز مي‎شود. يعني امريکا سعي مي‎کند کشورهايي را که سياست‎هايشان به نوعي تأمين‎کنندة نظراتش است بسازد. آن­ها  سعي مي کنند خاورميانه را دوباره به شکل و ساختاري که به آن تمايل دارند،  بسازند. اشغال عراق و افغانستان نيز در اين راستا صورت گرفته است.»

وي در ادامه تأکيد کرد:«بسياري معتقدند که يازده سپتامبر يک وضعيت تصنعي بوده است. يعني بهانه اي است از سوي امريکا که به اهداف خودش نزديک شود و آن اهداف شکل دادن به وضعيت خاورميانه است. بعد از حادثة يازده سپتامبر دنيا وارد شکلي جديد شده است. روشنفکران و انديشمندان معتقدند که با تأثير از نظرية جهاني شدن، دنيا وارد فاز جديدي شده و يازده سپتامبر هم بر اين قضيه تأثير گذاشته است. اگر چه اشغال عراق و افغانستان از طرف امريکا موجب بروز اعتراض‎هايي در دنياي اسلام شد، اما اين اعتراض‎ها موجبات به­وجود آمدن حرکت‎هاي متفاوتي نيز شد.»

وي افزود: «حرکت‎هايي که پس از اشغال عراق و افغانستان و بمب گذاري در لندن صورت گرفت، باعث شد که نگاه غرب به دنياي اسلام نگاه شبه انگيزي باشد. به عبارتي ديگر، غرب بر اين باور است که آيا امکان دارد واقعه‎اي شبيه يازده سپتامبر اتفاق بيفتد؟ طبعاً اين نگاه باعث شد که تدابير امنيتي از حد متعادل خارج و بسيار قوي اعمال شود و اکنون هر فرد مسلماني که به غرب پا مي‎گذارد، به­عنوان فردي مشکوک نگريسته مي شود که امکان دارد يک اتفاق تروريستي انجام دهد. اين باعث شد که نفرت دنياي اسلام به دنياي غرب بيشتر شود. در حقيقت بايد گفت که اين­گونه مسائل و وقايع موارد مناسبي نيستند و آنچه که امروز جهان به آن احتياج دارد نزديکي دنياي غرب و شرق است. اما اين حرکت‎هاي افراطي جلوي اين تعامل را مي‎گيرد. اگرچه اين حرکت‎ها از طرف دنياي اسلام مورد تأييد قرار نگرفته است، اما بايد گفت که در هر جا گروه‎هاي تندرو و افراطي وجود دارند. اينها خود باعث آسيب رسيدن به جريان تعامل اسلام و غرب مي‎شوند.»

وي معتقد است تحولات جديدي در راه است و در دنيا اتفاقات بسيار تلخ نيز صورت گرفته‎، اما جا دارد به اتفاقات مثبت و خوب هم اشاره کرد. ما شاهد تحولات عمده و گسترده‎اي در زمينه‎هاي علمي و صنعتي در دنيا هستيم و اين پيشرفت‎ها بايد  منتقل شوند. اما متأسفانه با پيدايش جنگ‎ها که مورد تأييد هيچ کس هم نيست به اين ارتباطات مسالمت‎آميز ضرر مي‎رسد. جنگ‎ها تهديدات بزرگي براي پيشرفت بشريت هستند. براي اين‎که اين تهديدات  از بين روند بايد به گفتگوهاي فرهنگي و سازنده روي آوريم. از جملة اين گفتگوها مي‎توانيم به گفتگوهايي که از سوي کشورهاي مختلف با موضوع اسلام و غرب آغاز شده است اشاره کنيم. به­طور مثال، ما براي اين‎که بتوانيم اين تهديدات را از بين ببريم، نشست‎هايي را در استانبول ميان دنياي اسلام و دنياي غرب برگزار مي‌كنيم که نتيجة آن کاهش اين تهديدات است. نمايندگي‎هاي رسمي تركيه در سراسر دنيا گفتگوهاي مدنيت شرق و غرب را در سراسر دنيا دنبال مي‌كنند و قصد دارند به يک تعامل سازنده دست يابند. ايران نيز از پيشگامان برقراري رابطة اسلام و غرب در عصر حاضر است و اقدامات بزرگي در اين ارتباط انجام داده است. از جمله طرح گفتگوي تمدن‎هاي آقاي خاتمي به سازمان ملل است که از سوي اين سازمان در دستور کار قرار گرفت.

وي به پيشرفت علم و فناوري در دنياي امروز اشاره کرد و گفت: «امروزه علم در سرحد جايگاه خود قرار دارد و دنياي فناوري پيشرفت کرده است. من معتقدم برپايي جنگ بسيار بسيار زيان آور است و اصولاً آنچه که دنياي امروز به آن احتياج دارد گفتگو است. در حالي که دنيا مدرن شده و علم به بهترين جاي خود رسيده است، جنگ بسيار بي معني است. ما چاره‎اي نداريم جز اين‎که جنگ را کنار بگذاريم، زيرا ما تجربة دو جنگ جهاني را داريم که در زمان خودشان خسارت‎هاي بسياري بر جاي گذاشتند. ما تجربة آشکاري از دو جنگ جهاني داريم و جنگ نمي‎تواند به ما کمکي کند. در دنياي اسلام گفتگو بايد حاکم شود و مخصوصاً کشورهاي بزرگي مثل ايران , مصر , عربستان سعودي و ترکيه بايد در اين راستا حرکت کنند و نقش پيشرو را بازي کنند، آن موقع ما مي‎توانيم نتيجة بهتري بگيريم.»

رايزن فرهنگي ترکيه در تهران اديان اسلام و مسيحيت را دو دين گسترده در غرب دانست و گفت: «اين دو دين هر دو ابراهيمي هستند و منبع آن­ها نيز يکي است و از سوي خداي واحد آمده‌اند. من مي‎توانم بگويم که اسلام و مسيحيت دو شاخه از يک دين هستند  و  از يک خداي واحد صادر مي‎شوند.  جدايي بين اين دو دين صحيح نيست. اين نگرش را بايد به­عنوان يک ارزش مشترک محسوب کرد و به آن توجه نمود. بنابراين ما با استناد به اين ارزش‎هاي مشترک مي توانيم ارتباط مسالمت آميزي برقرارکنيم.»

او به  “مثنوي معنوي” مولانا اشاره کرد و گفت: «يکي از دلايل اين‎که “مثنوي معنوي” در غرب مورد توجه قرار گرفته اين است که مولانا در کتابش سه دين اسلام , مسيحيت و يهوديت را از منظر دين ابراهيمي بحث کرده و هيچ فرقي بين اين دو نگذاشته است. من فکر مي‎کنم يکي از دلايلي که اين کتاب به­عنوان پر خواننده ترين کتاب مطرح است، همين نگرش است.»

محمد کايا ، رايزن فرهنگي ترکيه در تهران، در پايان به وضعيت رابطة اسلام و غرب پس از حادثة يازده سپتامبر و تأثير آن بر ترکيه اشاره کرد و گفت: «همان‎طور که در کل کشورهاي دنيا مسئلة يازده سپتامبر مطرح شد، درترکيه هم  بحث‎هاي زيادي دربارة چرايي اين حادثه مطرح شد و نظريه‎هاي  مختلفي از سوي انديشمندان ارائه شد. من تصور مي‎کنم در کل به اين نتيجه مي‌رسيم که شخصيت‎هاي علمي و آکادميک مطرح كرده‌اند، همين كه همه معتقدند اين حادثه‎اي نبود که انسان‎ها لايق آن باشند. در واقع انسان‎ها شايستة ديدن چنين حادثة تلخي نبودند. اين­گونه حوادث مي‎توانند ضرر بسيار زيادي به فناوري و گفتگو بزنند.